XIX. yüzyıl Türk romanında Oidipus kompleksi

Abstract

Günümüz edebî eser incelemelerinde, psikolojinin kapsamında yer alan psikanalizden de yararlanılmaktadır. Sigmund Freud, psikoloji ve edebiyatı ortak paydada buluşturmuştur. Freud, nevrotik hastaların problemlerinin toplum tarafından kabul görmeyen bastırılmış duyguları olduğunu söylemiş ve bilinçdışına yönelerek psikanaliz kuramını geliştirmiştir. Bireyin bastırılmış duygularının çocukluk döneminde oluşmaya başladığını düşünen Freud, hastaların çocukluk dönemine inilmesi gerektiğini düşünür. Bu yaklaşımla erkek çocuğun babayla, kız çocuğun anneyle çatışma yaşadığını saptar. Bu ilk çatışma, birey olma yolundaki ilk kırılmadır. Kız çocuk anneyle, erkek çocuk babayla çatışmasında üstün çıkamayacağını anladığında, onlarla özdeşleşmeye başlar. Freud bu sürece 'Oidipus kompleksi' adını verir. Freud kuramını edebî eser incelemelerinde de kullanmıştır. Ona göre yazar-eser-okur ilişkisinin temelinde bilinçdışı istek ve arzular bulunur. Edebî eser ise yazarın bilinçdışının ürünüdür.19. yy. Türk romanlarının, psikanalizin gelişiminden önceki tarihlerde yazılmış olmalarına rağmen Oidipus kompleksi üzerinden okunabileceği anlaşılmaktadır. Bunun sebebi kompleksin Osmanlı'nın yıkılma dönemine özgü sosyal, siyasal eksiklikleri anlatmaya uygun imgeler taşımasıdır. Eserlerdeki babasız kahramanlar, otorite/baba eksikliğiyle trajik sonlara maruz kalırlar. Bu durum, dönem romanlarında Oidipus kompleksinin bir metafor olarak kullanıldığını düşündürmüştür.XIX. Yüzyıl Türk Romanında Oidipus Kompleksi'nde araştırma alanı olarak İntibah, Araba Sevdası, Zehra, Aşk-ı Memnu seçilmiş ve bu romanlarda Oidipus kompleksinin görünümleri ortaya konulmuştur. Tezin amacı siyasal, sosyal ve tarihî anlamlar taşıyan bir dönemin eserlerini psikanalitik yaklaşımla değerlendirmek ve yeni açıklamalar sunmaktır.Anahtar Kelimeler: edebiyat, psikanaliz, oidipus kompleksi, babasızlık miti, İntibah, Araba Sevdası, Zehra, Aşk-ı Memnu

Nowadays researchers benefit from psychoanalysis in the field of psychology to examine the literary works. Sigmund Freud combines the fields of psychology and literature on a common ground. Sigmund Freud claims that the problems of neurotic patients are the depressed feelings unrecognised by the society and tends towards the unconscious developing the theory of psychoanalysis.Freud asserts that the depressed feelings of an individual arises during the childhood period therefore thinks that one should go back to patient's childhood. Within this approach, he determines that male child competes with father while female child competes with the mother. The first rival is the first turning point to become an individual. As the children see that they can't surpass their same-sex parent in the rival, they tend to overidentify with their parents. Freud calls this process as 'Oedipus complex'. Freud also uses this theory in his literary work analyses. For him, there are unconscious desires and claims among author, literary work and reader. He claims the literary work is the output of the unconscious of the author. Although 19th century Turkish novels were composed before the development of psychoanalysis, it can be observed that the novels can be interpreted within the perspective of Oedipus complex. The reason behind this is that Oedipus complex carries proper images to describe the social and political deficiencies observed during the period of dissolution of Ottoman Empire. Fatherless characters in the literary works are exposed to tragical endings due to the deprivation of an authority/farher figure. This case bears in mind that Oedipus complex has been used as a metaphor in the novels of the dissolution period. For the study called XIX. Yüzyıl Türk Romanında Oidipus Kompleksi, Intibah, Araba Sevdası, Zehra and Aşk-ı Memnu have been determined in terms of the research area and occurrence of the Oedipus complex in the novels has been presented. The aim of the thesis is to analyse the literary works of a period carrying political, social and historical significance within a psychoanalytical approach and present new interpretations. Keywords: Literature, psychoanalysis, Oedipus complex, the fatherless myth, Intıbah, Zehra, Araba Sevdası, Forbidden Love [Aşk-ı Memnu].