Tip 2 diyabetes mellitus tanılı 18-64 yaş arası yetişkinlerde beslenme okuryazarlığı ve öz etkililiğin diyabet ve öz bakım aktivitelerine etkisi

Abstract

Giriş ve Amaç: Tanımlayıcı ve analitik tipteki bu araştırmanın amacı bir aile sağlığı merkezine kayıtlı 18-64 yaş arası Tip II Diyabetes Mellitus tanılı yetişkinlerin beslenme okuryazarlığı ve öz etkililiğin diyabet öz bakım aktivitelerine etkisinin incelenmesidir.Gereç-Yöntem: Araştırma İzmir iline bağlı merkez Karabağlar ilçesi 13 No'lu Bahçelievler Aile Sağlığı Merkezinde 200 Tip 2 Diyabetli Birey ile yürütülmüştür. Veri toplamada sosyodemografik ve sağlık özelliklerini içeren Bilgi Formu, Beslenme Okuryazarlığı Ölçeği, Diyabet Öz Bakım Ölçeği (DÖBÖ) ve Diyabet Öz Etkililik Ölçeği (DÖÖ) kullanılmıştır. Veriler Aralık 2018-Mayıs 2019 tarihleri arasında toplanmıştır. Veriler SPSS 25.0 programında analiz edilmiştir.Bulgular: Araştırmaya katılanların %65'i kadın (n:130), yaş ortalaması 52,9±9,34'dür. Bireylerin beslenme okuryazarlığı %74,5'inde yeterli, %24,9'unda sınırda, %2'sinde yetersizdir. Lise ve üniversite mezunlarında beslenme okuryazarlığı yeterli, ilkokul/ ortaokul mezunlarında sınırlıdır (x2=21,44; p=0.000). Diyabete ilişkin eğitim almayanların Genel Beslenme Bilgisi düzeyleri yetersiz/sınırlıdır (X2=10,11; p=0,006). DÖBÖ ölçek puan ortalamaları 88,03±14,77, DÖÖ toplam ölçek puan ortalamaları 69,87±16,60'dır. DÖÖ ile DÖBÖ toplam ölçek puanları arasında pozitif yönde, güçlü, ileri (r=0,73; p<0.01); DÖÖ ile Yetişkinlerde Beslenme Okuryazarlığı Değerlendirme Aracı (YBOYDA) toplam ölçek puanları arasında pozitif yönde, zayıf, ileri düzeyde (r=0,27; p<0.01) bir ilişki olduğu belirlenmiştir.Sonuç: Araştırma sonuçlarına göre diyabetli bireylerin eğitimlerinde beslenme okuryazarlık düzeylerine göre verilecek eğitimlerin planlanması ve yürütülmesi bireylerin öz etkililiklerini ve öz bakım aktivitelerini artırma yönünde olumlu katkı sağlayacaktır.

Introduction and Objective: This descriptive and analytical study was aimed at investigating the relationship between nutrition literacy, self efficacy and self care activities in 18 to 64 years old adults diagnosed with Type II Diabetes Mellitus in a Family Health Center in İzmir.Materials and Methods: The study was carried out in Bahçelievler Family Health Center (No. 13) in Karabağlar district of İzmir. The sample size of the study was 200 people. The study data were collected between December 2018 and May 2019 using the Personal Information Form questioning the socio-demographic and health characteristics of the participants, Adults Nutrition Literacy Assessment Scale (ANLAS), Diabetes Self-Care Scale (DSCS), and Diabetes Self Efficacy Scale (DSES). Datas were analyzed in SPSS 25.0 version.Results: The mean age of the participants was 52.9 ± 9.34years. Of them, 65% (n: 130) were female. While the nutrition literacy level was adequate in 74.5% of the participants, it was at borderline in24.9% and inadequate in 2%. While the senior high school and university graduates had an adequate nutrition literacy level, primary / junior high school graduates had borderline nutrition literacy levels (x2 = 21.44; p = 0.000).General Nutritional Knowledge levels of those who did not receive training about diabetes were inadequate or at the borderline (X2 = 10.11; p = 0.006). The mean scores the participants obtained from the overall DSCS and DSES were 88.03 ± 14.77 and 69.87 ± 16.60 respectively. There was a positive, strong, significant relationship between the scores obtained from the DSCS and DSES (r = 0.73; p <0.01) and a positive, weak, significant relationship between the scores obtained from the DSES and (r = 0.27; p <0.01).Conclusion: The study results indicated that the planning of the content of the training to be given to individuals with diabetes according to their nutrition literacy levels would improve their self efficacy and self care activities.