Meme kanseri cerrahisi sonrası lenfödemi olan ve olmayan kadınlarda skapula ve üst ekstremite fonksiyonları ve yaşam kalitesinin karşılaştırılması

Abstract

Giriş-Amaç: Meme kanseri Türkiye'de ve tüm dünyada kadınlarda en sık görülen kanser türüdür. Meme kanseri tedavisinin en önemli komplikasyonlarından biri lenfödemdir. Çalışmanın amacı meme kanseri cerrahisi sonrası lenfödemli kadınlarda skapula ve üst ekstremite fonksiyonlarını ve yaşam kalitesini araştırmak, lenfödemsiz kadınlarla karşılaştırmak ve bu parametreler ile ödem şiddeti arasındaki ilişkiyi belirlemekti.Materyal-Metod: Çalışmaya tek taraflı meme kanseri teşhisiyle cerrahi geçirmiş lenfödem gelişen 50 kadın olgu (yaş=54,34 9,08 yıl, Beden Kütle İndeksi (BKİ)= 30,10 4,03 kg/cm² ve gelişmeyen 57 kadın olgu (yaş=53,68 9,41 yıl, BKİ= 29,0 5,44 kg/cm²) dâhil edildi. Hastaların klinik ve demografik özellikleri not edildi. Ödem şiddeti çevre ölçümleri ve Frustum hacim ölçüm modeli kullanılarak belirlendi. Olguların üst ekstremite eklem hareketleri universal gonyometre ile, etkilenen koldaki ağırlık hissi seviyesi görsel analog skala ile, ağrı eşiği ve ağrı algısı dijital algometre ile, el kavrama ve parmak ucu kavrama kuvveti Jamar dinamometre ve pinç metre ile, skapular fonksiyon lateral skapular kayma testi ve gözlemsel skapular diskinezi testi ile, üst ekstremite fonksiyonları Kol, Omuz, El Sorunları Anketi (DASH) ile, postür Newyork Postür Analizi ile değerlendirildi. Semmes-Weinstein Monofilament Testi, iki nokta diskriminasyon testi ve yüzeyel duyu testi ile duyusal kayıplar değerlendirildi. El fonksiyonlarını değerlendirmek için dokuz delikli peg testi kullanıldı. Olguların yaşam kalitesi ise Meme Kanserine Özgü Yaşam Kalitesi Ölçeği (EORTC QLQ-BR23) ve Lenfödem Güçlükleri Belirleme Formu ile değerlendirildi. Verilerin analizinde t testi, ki-kare testi, Mann Whitney U testi, Pearson ve Spearman korelasyon analizleri kullanıldı.Bulgular: Çalışmaya dâhil olan bireylerde, meme kanseri cerrahisi üzerinden geçen zaman lenfödem gelişen grupta 4,24±2,97 yıl, gelişmeyen grupta ise 3,19±1,76 yıldı. Frustum çevre ölçümü lenfödem gelişmeyen bireylerde 1725,92±342,49 cm³, lenfödem gelişenlerde ise 2106,65±510,82 cm³ olarak ölçüldü. Lenfödem gelişen kadınların %38'inde omuz ağrısı, %28'sinde kolda ağırlık hissi, %20'sinde fonksiyon kaybı, %12'sinde koltuk altında gerginlik, % 2'sinde duyusal problemler olduğu tespit edildi. Meme kanseri cerrahisi sonrası skapular diskinezi görülme oranı, lenfödem gelişen bireylerde %70 iken gelişmeyenlerde %59,6 olarak tespit edildi. Lenfödem gelişen grupta alınan radyoterapi toplam gün sayısı, cerrahiden sonra lenfödem gelişme süresi, kol-ağırlık hissi seviyesi (istirahat-aktivite), trapez ve deltoid kaslarındaki ağrı eşik seviyesi ve DASH skorları farklı bulundu (p<0,05). Lenfödem şiddeti ile BKİ ve DASH-İş skoru arasında pozitif; postür analizi, EORTC QLQ-BR23 cinsel işlev ve haz ile fonksiyonel skor arasında negatif korelasyon tespit edildi.Sonuçlar: Alınan radyoterapi gün sayısı cerrahiden sonra lenfödem gelişme riskini arttırmaktadır. Lenfödemli olgularda trapez ve deltoid kaslarında ağrı, kolda ağırlık hissi ve üst ekstremite fonksiyon yetersizliği belirgin olarak fazladır. Lenfödemin şiddeti arttıkça postüral bozukluk, üst ekstremite fonksiyonel yetersizliği artmakta ve yaşam kalitesi bozulmaktadır. Lenfödemin neden olduğu bu etkilerin bilinmesi sorunların önlenmesinde ve tedavi yaklaşımlarının planlanmasında önemli olacaktır.Anahtar kelimeler: Meme kanseri, lenfödem, fonksiyon, skapular diskinezi, yaşam kalitesi

Introduction-Aim: Breast cancer is the most common cancer in women in Turkey and all over the world. One of the most important complications of breast surgery is lymphedema. The aim of the study was to determine the scapula and upper extremity functions and quality of life in women with lymphedema after breast cancer surgery, to compare with women without lymphedema and to search the relationship between these parameters and edema severity.Materials and methods: Fifty women with lymphedema (age=54,34 9,08 years, Body Mass Index (BMI)=30,10 4,03 kg/cm²) and fifty-seven women without lymphedema (age=53,68 9,41 years, BMI= 29,0 5,44 kg/cm²) after unilaterally surgery for breast cancer were included in the study. Clinical and demographic data of all patients were noted. The severity of edema was measured using perimeter measurements and Frustum volume measurement model. Upper extremity joint movements of the patients with universal goniometer, weight sensation level on the affected arm with visual analog scale, pain threshold and perception of pain with digital algometer, hand grip and fingertip grip strength with Jamar dynamometer and pinch meter, scapular function with lateral scapular sliding test and observational scapular dyskinesia test, upper extremity functions with Arm, Shoulder, Hand Problems Survey (DASH), and posture were assessed by Newyork Posture Analysis. Semmes-Weinstein Monofilament Test, two-point discrimination test and superficial sensory test were used to evaluate the sensory loss. Nine-hole peg test was used to evaluate hand functions. The quality of life of the patients was evaluated with Breast Cancer Module Quality of Life Scale (EORTC QLQ-BR23) and Questionnaire to Determine the Difficulties caused by Lymphedema. In the analysis of the data, t test, chi-square test, Mann Whitney U test, Pearson and Spearman correlation analyses were used.Results: In patients included in the study, the time elapsed over breast cancer surgery was 4.24 ± 2.97 years in the group developing lymphedema and 3.19 ± 1.76 years in the non- lymphedema group. Frustum circumference was measured as 1725.92 ± 342.49 cm³ in individuals without lymphedema and 2106.65 ± 510.82 cm³ in those with lymphedema. It was determined that 38% of women who developed lymphedema had shoulder pain, 28% had a feeling of weight in the arm, 20% had a loss of function, 12% had an underarm tension, and 2% had sensory problems. The rate of scapular dyskinesia after breast cancer surgery was 70% in individuals with lymphedema and 59.6% in those who did not. In the group developing lymphedema, total number of days of radiotherapy taken, the duration of lymphedema development after surgery, arm-weight sensation level (rest-activity), pain threshold level in trapezius and deltoid muscles and DASH scores were found different (p<0.05). There was a positive correlation between the severity of lymphedema with BMI and DASH-Work score and was observed between posture analysis, EORTC QLQ-BR23 sexual function and pleasure and functional score.Conclusion: The number of received radiotherapy days increased the risk of developing lymphedema after surgery. Pain in the trapezius and deltoid muscles, feeling of heaviness in the arm and inadequate upper limb function are significantly higher in lymphedema cases. As the severity of lymphedema increased, postural disorder, upper limb functional insufficiency increase and quality of life decreased. Knowing these effects caused by lymphedema will be important in preventing problems and planning treatment approaches.Keywords: Breast cancer, lymphedema, function, scapular dyskinesia, quality of life