Labiatae familyasına mensup bitkilerin alfa ve beta radyoaktivite seviyelerinin tayini

Abstract

LABIATAE FAMİLYASINA MENSUP BİTKİLERİN ALFA VE BETA RADYOAKTİVİTE SEVİYELERİNİN TAYİNİ ÖZET Doğal radyasyon; çevreyi oluşturan, toprak, su, kaya ve havada bulunan doğal radyoizotopların bozunumları sonucu yayılan radyasyonlarla birlikte, yüksek enerjili kozmik ışınlar nedeniyle oluşmaktadır. Bitkiler ihtiyaçları olan elementleri topraktan alırlarken toprakta bulunan doğal radyoizotopları da birlikte almaktadırlar. Hayvanlar ve insanlar bitkilerle beslenerek, bitkilerde bulunan radyoizotopları alırlar. Hayvan bünyesine geçmiş radyoizotoplar da yine beslenme yoluyla insanlara geçebilmektedir. Ayrıca, insanlar sudan yine sindirim yolu ile, havadan da solunum yolu ile radyoizotopları alabilmektedirler. Böylece alman bu doğal radyoizotoplar nedeniyle, insanlar `dahili` olarak doğal radyasyona maruz kalmış olmaktadırlar. Bu çalışmada, bir bitki grubunda radyasyon seviyesi tayini yapılması düşünülmüştür. Böyle bir çalışma için, Chernobyl nükleer reaktör kazasından sonra çevreden etkilendiği görülen bazı bitkilerin de içinde yer aldığı Labiate familyası seçilmiştir. Böylelikle, ekolojik çevre ve insan sağlığı açısından da önemli olabileceği düşünülen bir konuda araştırma yapılması bu Yüksek Lisans Tezi projesi çerçevesinde hedeflenmiştir. Bu amaçla Labiatae (nanegiller) familyasına mensup 4 tür olan Thymus (kekik), Mentha (nane), Salvia (adaçayı) ve Lamium (ballıbaba) bitkileri ile çalışılmıştır. Bu tür bitkilerden Türkiye'nin farklı yörelerinde yetişmiş ve menşei kesin olarak bilenen çeşitlerinden özel olarak alınmış veya getirtilmiştir. Bu şekilde toplanan numuneler, özel işlemlerden geçirilerek sayımlara hazır hale getirilmiştir. Alfa ve beta radyoaktivitesi tayini için, uygun ve özel iki farklı sayım düzeneği kullanılmış ve kalibrasyon eğrilerinden yararlanılarak radyasyon seviyeleri tayin edilmiştir. Deney sonuçları incelendiğinde, en yüksek radyoaktivite değerlerinin Thymus (lcekik)lerde olduğu göriilmüştür. Bu sonuç beklenti doğrultusunda olan bir sonuçtur. Buna karşın, Türkiye'nin farklı yörelerinden toplanan aynı bitki türü için bir miktar farklılıklar olduğu gözlenmiş olup, adeta ülkemizin termal ve aktif bölgelerine göre değişim olduğu izlenimi edinilmiştir. Tayin edilen radyoaktivite seviyeleri (bu konuda özel bir standart olmamasına karşın), uygun olarak nitelenebilecek seviyelerdedir. Böylelikle, Labiate bitki familyasına mensup bitkiler için radyasyon seviyeleri, alfa ve beta ölçümleri ile deneysel olarak bulunarak, rasyonel olarak değerlendirilmiştir. XI

DETERMINATION OF ALPHA AND BETA RADIOACTIVITY LEVELS OF THE LABIATAE FAMILY SUMMARY Natural radiation consist of cosmic radiation and natural radioisotopes in the soil, rock, water and air. When the plants taking the needs elements from the soil, radioisotopes can be also taking from the soil. Humans and animals can taking the plants radioisotopes during the then- feeding. Humans can also taking the radioisotopes from the animals. In addition that humans can taking the radioisotopes from the water and air. So the man irradiated by natural radiation internally. In this study, it is planned to determine of radioactivity level for a plant family. Family of Labiate selected because of some effects were detected after the Chernobyl reactor accident. So, an important research for the ecological environment and health physics is aimed by this thesis. For this purpose, four groups plants in the Labiatae family which are Thymus, Mentha, Salvia and Larnium, are studied in this subject. The plants were bought or bring from different place of Turkey. The samples are prepared for the experiments by applying some special procedures. For the determination of the alpha and beta radioactivity levels, two different and appropriate counting systems were preferred and were used the calibration curves for the calculations. When the examine the results of the experiments, the highest values are belong to Thymus. That is expected result. But, some differences are observed between the plants which are belong to different places in Turkey in spite of belonging in the same group in Labiatae family, and may be thought that it is depends on the thermal specifications of Turkey. The radioactivity levels which are determined by the experiments, are appropriate, but no standard for this subject. Hence, the natural radioactivity levels of the Labiate are measured and evaluated by the alpha and beta radioactivity rationally. xu