Toplam alfa ve toplam beta radyoaktivite tayini ile havza yüzey suları kirliliğine ilişkin yeni bir inceleme ve reseptör model ile karşılaştırmalı değerlendirmesi

Abstract

TOPLAM ALFA VE TOPLAM BETA RADYOAKTİVİTE TAYİNİ İLE HAVZA YÜZEY SULARI KİRLİLİĞİNE İLİŞKİN YENİ BİR İNCELEME VE RESEPTÖR MODEL İLE KARŞILAŞTIRMALI DEĞERLENDİRMESİ ÖZET Bu doktora tez çalışmasında, radyoaktivite seviyesi tayini ile havza yüzey sularının değerlendirilmesinin özgün şekilde yapılması amaçlanmıştır. Haliç havzası araştırma için seçilmiş ve Haliç Havzası yüzey sularında toplam alfa ve toplam beta radyoaktivite seviye tayini gerçekleştirilmiştir. Toprak, hava, su gibi çevresel ortamların radyoaktivite seviyelerinin belirlenmesi, canlılar ve çevre açısından önem taşımaktadır. Çevresel ortamlardaki radyoaktivite, doğal radyasyonlardan kaynaklanabildiği gibi, insanların çeşitli alanlardaki etkinlikleri sonucunda açığa çıkan kirleticiler nedeniyle de değişebilmektedir. Bu çalışmada, Haliç Havzası 8 istasyondan alınan yüzey su örneklerinde 1 yıllık çalışma süresince 2 aylık periyotlarla toplam alfa ve toplam beta radyoaktivite seviye tayini yapılmıştır. İstasyonlardan alınan örnekler kaynamasına müsaaede edilmeden buharlaştırılmış, kalan konsantre su örnekleri, daha sonra planşetlere alınmıştır. İyice kuruyarak tortu durumuna gelen su örneklerinin, toplam alfa ve toplam beta sayımlan, sayım sistemlerinde en az üçer kere sayılmış ve standart sapması hesaplanmıştır. Ayrıca, çalışma süreci içinde 1 kez 8 istasyon bağlamında gama spektrometrik analizler de yapılmıştır. Örnek hazırlama ve örneklerin sayımlan ÇNAEM - Sağlık Fiziği Bölümü, Sayım laboratuvannda gerçekleştirilmiştir. Toplam alfa ve toplam beta ölçümü için gaz akışlı orantılı sayıcılar kullanılmıştır. Doğal sayım mertebesini minimize etmek için sayımlar bir kurşun hücre kullanılarak alınmıştır. Yağmur suyuna göre bağıl radyoaktivie seviyesi olarak ulaşılan sonuçların kendi içinde uyumlu ve anlamlı olduğu görülmüştür. Deneysel sonuçlar, farklı araştırıcılar tarafından, farklı yöntemlerle Haliç bölgesine ilişkin yapılmış çalışmalarla karşılaştırımalı olarak değerlendirilmiş ve sonuçların ileri derecede birbirine uyumlu olduğu gösterilmiştir. Bunlarla da yetinilmeyip, Haliç havza suyu kirliliğine ilişkin reseptör model uygulaması, yine orijinal olarak gerçeklenmiş ve ulaşılan sonuçların deneysel sonuçlarla ileri uyumluluğu gösterilmiştir. Böylelikle, deneysel ve reseptör model uygulaması bağlamında farklı yönlerden özgün ve hayata geçirilebilir bir çalışma gerçeklenmiştir. XII

A NEW INVESTIGATION ON POLLUTION OF BASIN SURFACE WATER GROSS ALPHA AND GROSS BETA RADIOACTIVITY DETERMINATION AND COMPARABLE EVALUATION WITH RECEPTOR MODEL SUMMARY In this Ph.D. thesis, it is aimed to determine the level of radioactivity within to evaluate surface water of the basin, as a originally. Haliç (Golden Horn) basin are chosen for investigation, and determination of gross alpha and gross beta radioactivity levels in Haliç basin surface water is realized. It is important to determine the level of radioactivity in environmental surroundings like air, water and soil for human beings and other living organisms.Environmental radioactivity levels vary not only radioactive pollution originate from natural radiation, but it is also generated as a result of human activities in different areas. In this study, water samples were collected of Haliç' s surface water consisting from eight different sampling station. It has been determined gross alpha and gross beta radioactivity levels. The study was carried out for one year, determinations were carried out every two months. The samples were taken from sampling stations and without permission, were boiled and the residual concentration was placed into planset. After its placement and its peak of dryness, the remaining samples were precipitated and were measured gross alpha and gross beta radioactivity three times each samples by using proper counting systems. Standart deviatians were calculated each samples. In addition, gamma spectrometric analsis was also performed. Sampling preparation and counting procedures were realized in Çekmece Nuclear Research and Training Center (ÇNAEM), Low-Level Counting Laboratory of Health Physics Department. Gas flow proportional counters were used for gross alpha and gross beta radioactivity measurments. All measurements were made inside a lead shield in order to minimize the background radiation. The results of the measured relative radioactivity levels in the rain waters can be regarded as consistent and meaningful. These measured values were compared to the studies made for Golden horn region, by different approaches made by different investigators and a satisfactory consistency were shown between them. The results obtained in this study were compared to other results obtained by different methods on Haliç area. The results showed good and advance agreement. In addition receptor modeling was applied in relation to Haliiç basin surface water pollution. The theoretical results of the receptor modeling were in accordance with the experimental results. Therefore in both experimental and receptor model application context an original and employable study is realized. Xlll