19. ve 20. yüzyıl Türk romanında kimlik ve modernleşme

Abstract

Bu tezde, Doğu-Batı ikiliğini konu edinen romanlar üzerinden, 19. yüzyılda Osmanlı'da Tanzimat ile birlikte yaşanan modernleşmeye yönelik çabaların, bireylerin kimliği üzerinde nasıl bir etkisi olduğunu görmek amaçlanmıştır. Edebi bir tür olarak roman, Osmanlı kültürüne 19. yüzyılın son çeyreğinde girmiş ve salt sanatsal bir amaçtan öte modern ve Batılı kimlik inşası için bir proje olarak görülmüştür. Modernleşme, Osmanlı toplumunda Batıda olduğu gibi kendi dinamikleri ile gelişen bir süreç olmamış ilk olarak askeri alandan başlayıp toplumun birçok alanında merkeziyetçi bir biçimde yaşanmıştır. Bahsedilen türden bir modernleşmenin, Doğu-Batı ikilemi arasında kalan bireyin toplumsal ve kültürel kimliği üzerinde yarattığı etkiler ise 19. ve 20. yüzyılda yazılmış olan bu ikilemi konu edinen romanlar arasından amaçsal olarak seçilmiş Araba Sevdası, Felatun Bey ile Rakım Efendi ve Sinekli Bakkal'ın analizleri ile görülmek istenmektedir. Bu romanlardaki karakterlerin ideal tipleştirmeleri üzerinden Doğu ve Batı değerleri arasında bir sentez oluşturma özelliği taşıdığı belirgin bir şekilde görülmektedir. Diyalektik bir çaba olarak değerlendirilebilecek bu sentez girişimlerinde, hem yerli hem de yabancı kültüre ait olan değerlerden hangilerinin elenip hangilerinin seçildiği bu çalışmada özellikle üzerinde durulan noktadır. Tanzimat'tan sonra modernleşme sürecinin ve çabalarının nasıl gerçekleştiğinin ve bu sürecin kimlik ile olan ilişkisinin nasıl olduğunun anlaşılabilmesi adına, edebiyatın toplumsal gerçekliği yansıtma ve dönüştürme bakımından var olan gücünden faydalanarak sosyolojik bir analiz sunmak amaçlanmıştır.Anahtar Kelimeler: Tanzimat, Modernleşme projesi, İdeoloji, Edebiyat, Kimlik Krizi, Doğu-Batı ikiliği, Kültürel Sentez.

The goal of this thesis is to illustrate how the modernization efforts in the 19th century Ottoman Empire along with ''Tanzimat'' (reorganization) era have an impact on the identity of individuals through the novels addressing East-West dichotomy. Novel, as a literary genre, went into the Ottoman culture during the last quarter of 19th century and was seen modern and as a project for western identity construction instead of mere artistic purpose. Modernization, was not a process of self-development with its dynamics in Ottoman society as it was in Western societies, on the contrary, started with military and proceeded to great numbers of areas with a centralist manner in the society. The effects of such modernization that were produced on the social and cultural identity of the individual stuck between East-West dichotomy were intended to be demonstrated via the analyses of novels related with this dichotomy ,which are chosen ruminatingly, and written in 19th and 20th century. It is overtly pointed out that modernization has a trait of synthesizing between the values of east and west through the ideal typifications of novel characters. On this synthesizing attempts which can be considered as a dialectic effort, it is overemphasised that evaluating which of those domestic and foreign cultural values should be eliminated or picked plays a significant role in this study. For the sake of comprehending how the modernization process and efforts took place after the ''Tanzimat'' era and the relation between identity with this process, it is aimed to submit a sociologic analyse by taking advantage of literature's substantial power that is reflecting and converting socio-realism.Keywords: Tanzimat, Modernization Project, Ideology, Literature, Identity Crisis, East-West Duality