Kapadokya kaya kiliselerinde Maiestas Domini sahnesi

Abstract

Bu çalışmada, Orta Anadolu'da Kayseri-Nevşehir-Aksaray-Niğde illerinin kapladığı coğrafi alanda bulunan kaya kiliselerindeki 'Maiestas Domini' sahnesi konu edilmiştir. Bizans İmparatorluğu sınırları içinde Bizans resim sanatı örneklerinin en yoğun olarak Kapadokya'da bulunması, çalışmanın coğrafi sınırlarının belirlenmesinde etkili olmuştur. Bizans duvar resim sanatında sıkça tercih edilen sahnelerden biri olan 'Maiestas Domini' sahnesi aralarında bazı farklar olmakla birlikte, İtalya'dan Mısır'a uzanan geniş bir coğrafyada resmedilmiştir. Sahnenin merkezinde; sağ eliyle takdis eden, sol eliyle bir kitap ya da tomar tutan ve tahtta oturan İsa ve tahtın etrafında kanatlı insan, kartal, aslan ve öküz tasvirleri bulunmakta olup, merkezdeki bu tasvir simetrik olarak yerleştirilmiş seraflar, tetramorf keruvlar, gözlerle kaplı tekerlekler, Eski Ahit peygamberlerinden Hezekiel ve Yeşaya, Güneş ve Ay kişileştirmeleri ile sahnenin iki yanında iki başmelek Mikail ve Cebrail'in tasvirleri ile çevrelenmiştir.Bu çalışma ile yazılı kaynaklardan Maiestas Domini sahnesinin yer aldığı tespit edilen kiliseler saha çalışması yapılarak yerlerinde görülmüş, tasvirler ile ilgili durum değişikleri kaydedilmiş ve görsel olarak bu tasvirlerin kayıtları alınmıştır. Kiliselerde bulunan sahneler, kompozisyonları ve içerdikleri elementler açısından karşılaştırılıp değerlendirilerek, sahnede meydana gelen değişimler ortaya konulmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Kapadokya, kaya kiliseler, Maiestas Domini, Theophany.

In this study, 'Maiestas Domini' scene in rock churches located within the geographic area covered by Kayseri- Nevşehir- Aksaray- Niğde provinces in Central Anatolia is discussed. The fact that Cappadocia houses the greatest number of Byzantine Wall paintings within the Empire has been effective in determining the geographical boundaries of the study. The Maiestas Domini scene, one of the most frequently preferred ones, was depicted throughout the Empire from Italy to Egypt although displaying some differences. The Maiestas Domini scene, one of the most frequently preferred ones, was depicted all over the Empire from Italy to Egypt although displaying some differences. In general, Christ sitting on an embellished throne is at the center of the scene and surrounded by the symbols of the Evangelists, all enveloped in an aureole. Around this group, the depictions of seraphim, tetramorphous cherubim, wheels of fire, Old Testament prophets and the personifications of the Sun and Moon are arranged symmetrically. The whole group is framed by Mikael and Gabriel on the sides. The churches reported to house the Maiestas Domini scene in written sources have been visited and documented during the field work. By comparing the compositions and elements of the scene in these churches, the changes in these depictions have been discussed. Key Words: Cappadocia, rock churches, Maiestas Domini, Theophany.