Canlı karaciğer organ nakil donörlerinin transplant sonrası yaşam kalitesinin değerlendirmesi

Abstract

Amaç: Bu çalışmada canlı karaciğer donörlerinin transplantasyon sonrası değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Kontrol grubuyla ve transplantasyon sonrası geçen süreye göre yaşam kaliteleri karşılaştırılarak transplantasyonun donörlerin fiziksel, mental ve psikososyal sağlık durumlarına etkisi göstermek istenilmiştir.Yöntem: Çalışmaya Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Organ Nakli ve Araştırma Merkezi'nde yapılan karaciğer transplantasyonlarında canlı donör olan 2007 yılından 43 kişi, 2007-2016 yılları arasından 43 kişi rastgele seçilerek dahil edilmiştir. Kontrol grubuna toplumdan rastgele seçilen 43 kişi alınmıştır. Çalışma 01.02.2018 ile 31.05.2018 tarihleri arasında tek bir görüşmeci tarafından telefonla veya e-mail yoluyla görüşülerek yapılmıştır. Araştırmacılar tarafından hazırlanan sosyo-demografik veri anketi, Short Form-36 (SF-36) ve Hastane Anksiyete-Depresyon Ölçeği (HAD) tüm katılımcılara uygulanmıştır.Bulgular: Çalışmaya katılan kişilerin yaş ortalaması 38.04±9.84'tür. Kadınlar %48.1 (n=62) 'ini oluşmaktadır. Katılımcıların %74.4'ü evli, %31'i üniversite mezunu, %42.6'sının geliri giderine denk olarak tespit edilmiştir. Donörler ve kontrol grubu yaşam kaliteleri açısından değerlendirildiğinde fiziksel rol güçlüğü, enerji (canlılık) ve ruhsal sağlık alt gruplarında aralarında anlamlı fark bulunamamıştır (p>0.05). Ancak fiziksel fonksiyon, emosyonel rol güçlüğü, sosyal işlevsellik, ağrı ve genel sağlık alt gruplarında donörler daha iyi yaşam kalitesine sahip oldukları görülmüştür. Grup 1 ve 2 arasındaki farkın FKS'nu yansıtan fiziksel fonsiyon, ağrı ve genel sağlık alt gruplarından oluştuğu tespit edilmiştir. Çalışmadaki katılımcılar açısından yaşam kalitelerinin yaş, cinsiyet, medeni hal, eğitim durumu, ekonomik durum, iş kaybı, kronik hastalık varlığı, ameliyat izinden rahatsız olma gibi durumlardan etkilenmediği tespit edilmiştir. Sadece alıcının vefat etmesi ve cinsel hayatta sorun yaşamalarının yaşam kalitelerini olumsuz etkilediği görülmüştür. Anksiyete ve depresyon açısından gruplar arasında anlamlı farklılık bulunmamıştır (p<0.05)Sonuç: Çalışmamızda donörlerin yaşam kalitelerinin transplantasyon nedeniyle olumsuz etkilenmediğini tespit edilmiştir. Hiçbir tıbbi gereksinimi olmadan major bir ameliyat geçiren donörlerin nakil sonrası fiziksel, mental ve psikososyal sağlığını gözeten bağımsız birimler yanı sıra biyopsikosoyal yaklaşım modelinin benimsendiği aile hekimliği disiplininde de dönorlerin yaşam kalitelerini takip etme konusunda farkındalık arttırılmalıdır.

Objective : In this study, it is aimed to evaluate the living donors after liver transplantation. By comparing the change in quality of life in time after transplantation and the control group, the effect of transplantation on physical, mental and psychosocial health status of the donors was aimed to be investigated. Method: For the evaluation, 43 living donors from 2007 and 43 living donors from 2007-2016 who underwent liver transplantation at Ege University Medical Faculty Organ Transplantation and Research Center were randomly selected to participate in the study. Also 43 control subjects were selected randomly from the community. The study was conducted by a single interviewer between 01.02.2018 and 31.05.2018 by telephone or e-mail. The socio-demographic data questionnaire, Short Form-36 (SF-36) and Hospital Anxiety-Depression Scale (HADS) prepared by the researchers were applied to all participants.Findings: The mean age of the participants was 38.04 ± 9.84, and of these participants 48.1% (n= 62) of them were female. 74.4% of the participants were married, 31% of them were university graduates and 42.6% of the participants have equal income and expenditure. When the donors and control group were evaluated in terms of their quality of life, no significant difference was found between physical role, energy (vitality) and mental health subgroups(p> 0.05). However, donors have a better quality of life in physical functioning, emotional aspect, social functioning, pain and general health subgroups. It was observed that group 1 and 2 differed over the physical capacity, pain and general health subgroups that reflect Physical Component Scor (PCS) . It was detected that the quality of life was not affected by age, gender, marital status, educational status, economic status, job loss, comorbidity or disturbance by presence of operational scar. Only sexual problems and the loss of the recipient's life were observed to have a negative impact on the quality of life. There was no significant difference between the groups in terms of anxiety and depression (p <0.05)