Özbekistan Hiva şehri `İçhan-Kala` mimari anıtları

Abstract

Bu çalışmanın konusunu Özbekistan Hiva Şehri İçan-Kala Mimari Anıtları oluşturmaktadır. Hiva Hanlığı'nın 1512'de İlbars Han ile başlayan bağımsızlık sürecinden, 1920'de Sovyet Rusya'nın hanlığa son vermesine kadar olan 400 yıllık bir zaman zarfında birçok yapı inşa edilmiştir. Hanlık içerisindeki bu imar faaliyetleri ile özellikle başkent Hiva'da Hanlığın kendine has bir mimari üslup oluşturma süreci önemli bir yer tutmaktadır. Bu kapsamda çalışma boyunca Hiva şehir merkezinde bulunan İçhan-Kala içerisindeki Medrese, Cami, Mescit, Makbare (Türbe), Saray, Hamam ve Şehiriçi Hanları incelenmiş olup çalışma dört bölümden oluşmaktadır.Birinci bölümde; çalışma konusunun amacı ve önemi yer almaktadır. Bu bölümde neden bu konunun seçildiği, çalışma ile nasıl bir sonuç elde edilmesi beklendiği, çalışma boyunca hangi yöntemlerin izlendiği, konuyla ilgili kaynakların neler olduğu ve bu kaynakların tek tek tanıtımları yapılmıştır.İkinci bölümde; Hiva Hanlığı'nın genel bir tarihi ele alınmaktadır. Burada; hanlığın ortaya çıkışı, Kongıratlar sülalesi, devlet teşkilatlanması, hanlık içerisindeki önemli görev ve ünvanlar, Han sarayındaki önemli makam ve görevler, askeri sistem, dini makam ve ünvanlar, hanlığın toprak yönetimi ve hanlıkta sosyal, kültürel ve ekonomik hayat anlatıldıktan sonra bu bölümün sonunda Hiva Hanları'nın şeceresi verilmektedir. Üçüncü bölümde; Özbekistan Hiva Şehrinde yapılan saha çalışması sonucunda tespit edilen 1 Kale, 23 Medrese, 1 Cami, 5 Mescit, 6 Makbare (Türbe), 2 Saray, 1 Hamam ve 1 Şehiriçi Hanı olmak üzere toplam 40 adet yapı bu bölümün katalog kısmını oluşturmaktadır. Tespit edilen yapıların tamamı Sanat Tarihinin kendine has metotları ile bu bölümde tanımlanmıştır.Dördüncü bölümde ise, elde edilen veriler ışığında yapıların tamamının tipolojileri çıkarılarak, bölgedeki benzer yapılar ile karşılaştırmaları yapılmıştır. Bu yapıların benzer özellikleri ve farklılıkları detaylı bir şekilde ele alınıp incelenmiştir. Ayrıca tüm bu yapılar tek tek yapım malzemeleri ve süsleme elamanları bakımından incelenmiş olup, sonuç kısmında toplu olarak değerlendirme yapılmış, görüş, öneri, tavsiye ve temenniler sunulmuştur.Anahtar Kelimeler: Özbekistan, Hiva Şehri, İçhan-Kala, Medrese, Mescit, Makbare, Saray, Hamam, Şehiriçi Hanı.

The subject of this study is the Architectural Monuments of Ichan-Kala of Khiva City in Uzbekistan. The city of Khiva, the capital of the Khanate, holds an important place in the process of building a unique architectural style with the activities of the Khiva Khanate, which started in 1512 with Ilbars Khan, from the independence process over a period of 400 years of the Khiva Khanate to the end of it by Soviet Russia in 1920.In this context, our study consisted of four sections and the Madrasa, Mosque, Masoleum (Tomb), Palace, Turkish Bath and Caravanserai in İçhan-Kala in the city center of Khiva were examined.In the first section; the purpose and importance of our study topic was taken into account. In this section, why this topic was chosen, what kind of results were expected to be obtained with the study, what methods were followed during the study, what resources were related to the subject along with the individual sources of these resources were introduced.In the second section; A general history of Khiva Khanate was given. In this context, the emergence of Khiva Khanate, Khiva Kongıratlar Family, Khanate State Organization, Important Tasks and Titles in the Khanate, Important Positions and Tasks in the Han Palace, Khanate Military System, Khanate Religious Authority and Title, Land Management and Social, Cultural and Economic Life in the Khanate were discussed. At the end of the chapter the Genealogy of Khiva Khan was provided.In the third section; As a result of the fieldwork conducted in Khiva City, Uzbekistan, a Fortress, 23 Madrasas, 6 Mosques, 6 Mausoleums, 2 Palaces, 1 Bath and 1 Caravanserai making a total of 40 buildings constituted the catalog part of this section. All the structures identified were described in this section by the unique methods of Art History.In the fourth chapter, the typologies of all the structures were extracted and compared with similar structures in the region and Anatolia in the light of the data obtained. Similar characteristics and differences of these structures have been studied in detail. In addition, all of these structures were examined in terms of individual construction materials and decorative elements, and in the conclusion part, collective evaluation was made and opinions, suggestions, advices and wishes were presented.Key Words: Uzbekistan, Khiva City, Ichan-Kala, Madrasa, Mosque, Masoleum, Palace, Turkish Bath, Caravanserai