Hüseyin Nihal Atsız`ın sanat eserlerinin arketipsel eleştiri yöntemi ile tahlili

Abstract

Köken itibariyle eski Yunanca olan `arketip`, `arche` ve `typos` sözcüklerinin birleşiminden meydana gelmektedir. Modern psikolojinin ana terimlerinden olan bu kavram, Carl Gustav Jung'un belirttiği üzere insan zihninin ortak (kolektif) bilinçdışında yatan `ilk imge`ler, `ana numune`ler şeklinde tanımlanmaktadır. Platon'un `idea`sıyla eş anlama gelen arketip sadece gelenek, dil ve göçlerle yaygınlaşmamış; dünya kurulduğundan beri insan zihninde doğuştan, kendiliğinden var olmuştur.Mitolojik anlatılarda, destanlarda da tezahürlerini gördüğümüz arketipler, günümüz modern anlatılarında ortak bilinçdışı ögeleri olarak karşımıza çıkmaktadır. 20. yüzyılda ortaya çıkan `arketipsel eleştiri`, edebî eserde var olan ortak bilinçdışı imgelerini ve kullanımlarını tespit etmek; elde edilen bulgular üzerinden estetik değer yargısına ulaşmak maksadıyla kullanılan eleştiri yöntemlerinden biridir.Türk edebiyatında şair, romancı ve hikâyeci kimliğiyle tanınan Hüseyin Nihal Atsız'ın Bozkurtlar, Deli Kurt, Ruh Adam, Z Vitamini ve Dalkavuklar Gecesi romanları; şiirlerini topladığı Yolların Sonu ve Hikâyeler başlıklı sanat eserlerinin arketipsel eleştiri yöntemi esas alınarak incelenmesi bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Beş bölümden oluşan çalışmada arketipsel doğa imgeleri, arketipsel benlikler, hayvan arketipleri, yolculuk arketipi ve diğer arketipsel semboller hakkında verilen bilgiler ışığında sanat metinleri değerlendirilmiştir.Çalışmanın sonunda Hüseyin Nihal Atsız'ın eserlerinde mitolojinin verilerinden özellikle Türk mitolojisinden faydalandığı; zaman zaman bunlara arketipsel anlamlar yüklediği tespit edilmiştir.Anahtar Sözcükler: Hüseyin Nihal Atsız, roman, şiir, hikâye, arketipsel eleştiri

`Archetype` consists of two words; `arche` and `typos` and has an ancient Greek origin. This concept, that is one of the main terms of modern psychology, is defined by Carl Gustav Jung as `first images`, `main samples` that lie in the common (collective) unconscious of the human mind. The archetype synonymous with Plato's `idea` was not only common with tradition, language and immigration but it has existed spontaneously in the human mind from the time the world existed.Archetypes, which we observe in mythological narratives and epics, are common unconscious elements in today's modern narratives. `Archetypal criticism` that emerged in the 20th century is one of the critical methods used to reach aesthetic value judgment based on the findings obtained and used to identify the common unconscious images and their use in the literary work.The subject of this study is to examine Hüseyin Nihal Atsız' s, who is known by his poet, novelist and storyteller identity in Turkish Literature, novels; Bozkurtlar, Deli Kurt, Ruh Adam, Z Vitamini and Dalkavuklar Gecesi and his artwork titled Yolların Sonu and Hikâyeler which he collected his poems based on the archetypal criticism method.In this study that consists of five chapters, art articles are examined with the information given about archetypal natural images, archetypal personality, animal archetypes, travel archetypes and other archetypal symbols.At the end of the study, it was determined that Hüseyin Nihal Atsız used the data of mythology especially Turkish mythology in his works and it has been identified that from time to time he attributed archetypal meanings to them.Keywords: Hüseyin Nihal Atsız, novel, poetry, story, archetypal criticism