Eski Diyarbakır evlerinde malzeme strüktür süsleme ilişkisi üzerine bir araştırma

Abstract

ÖZET İnsanoğlu, çok eski cağlardan günümüze dek kendine daha rahat bir yaşama imkân sağlamak için, devamlı değişe bilen ve zaman içinde daha gelişmiş, evler üretmiştir. Çevrede bulunan malzeme, iklim koşulları, yaşama biçimleri »üretilen evlerin şekillenmesinde büyük rol oynamıştır, insanların ürettikleri evlerin özellikleri, (malzeme, fonksiyon, biçim vs.) söz konusu uygarlığın kültürünü de yansıtmaktadır. Türkiye genelinde eski evlerde ve örneklem olarak seçilmiş eski Diyarbakır evlerinde çeşitli uygarlığa ait bir takım özelliklere rastlanmıştır. Çalışma ya, Türk iye 'dek i eski evlerde ve eski Diyar bakır evlerinde yapının strüktür malzemesi ile süsleme malzemesi arasında bir ilişkinin olduğu varsayımı ile başlamıştır. Çalışmanın ana bölümleri içinde konu ile ilgili malzeme, strüktür, süsleme kavramlarının tanımları yer almış ve aralarındaki ilişki açığa çıkartılmıştır. Şüphesiz ki bu kavramların birbiriyle olan ilişkileri çoğunlukla çevrede bol bulunan malzemeden kaynaklanmaktadır. örneğin, Güney Doğu Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde ahşap malzemenin az ve taş malzemenin çok olması bu bölgelerdeki konutların ve süslemelerinin taştan yapılmasını gerektirmiştir. Karadeniz ve Marmara bölgesinde ormanlık alanın bol olması o bölgelerdeki konutlarda kul- VIIlanılan malzemenin de ahşap olmasına ayrıca Ege ve Akdeniz bölgelerinde kısmen taş ve çoğunlukla ahşabın bulunması konutlarda ve süslemede ahşap ve taşın birlikte kullanımına neden olmuştur. Eski Diyarbakır evlerinin üretiminde kullanılan taş malzeme, aynı zamanda yapının strüktürünü de oluşturmuştur. Buna başlı olarak da yapılardaki süslemenin taş malzemeden faydalanılarak yapılmış olduğu gözlenmektedir. Böyle bir uyum aynı zamanda Türkiye genelindeki eski evlerde de söz konusudur. Bu çalışma ile, eski Diyarbakır evlerinin üretilişin de, gerekli olan malzemenin,strüktür ve süsleme ile ilişki sinin araştırılıp varılacak sonuçları, gelecek kuşaklara aktarmak amacı esasa al inmiştir. Ayrıca bu çalışma, yok ol maya yüz tutmuş eski Diyarbakır evlerine ait bir özellik olan süsleme- malzeme ve strüktür ilişkisinin araştırılıp sergilenmesini hedeflemektedir. VIII

R£SUM£ L 'hoiBine, depuis les temps anciens jusqu'aux nos jours, pour pouvoir s 'assurer des condition de vie plus a ise, a produit des maisons adap tees a la mode de vie courant et des maisons pouvant se conformer au:< besoins de 1'homme dans le temps. Le materiel, de construction, les conditions atmospheriques la mode de vie du mileu,avaient joue une role importante dans la conception des maisons const ruites. D 'autre part, les caracteristiques des maisons, ainsi que le materiel, la fonction,la forme avaient mis en valeur le niveau culturel de la civilisation de son epoque. Dans les maisons anciennes de Turquie en general, et eel les de Diyarbakır en particulieres, choisies â titre comparatives, on a constate un certain nombre de caracteristiques appatenantes a des civilisations variees. Le travail a ete elabore en partant de 1'hipotese que dans les maisons de Diyarbakır, existe un rapport entre des materiaux de construction de la structure des maisons et de materiaux d'ornement. Dans des chap i t res prencipaux de ce travail, se develope la compection concernant de materiel de construction, la structure et l'ornement et leur interaction. Sans doute,les rapports existant entre ces conceptions, resul te pour la plus part du fait que ces materieaux sont abondants dans la region. IXParexamples 1) Le fait que les elements de structure la construction des habitats et leur arnements sont faite de piere est le resultat du manque de materiel de construction du bois dans la region de Sun-Est et de l'Est d'Anatolie 2) Le fait que des zonne bo i sees so i t rep endue dans de regions de Mere Noire et de Marmara, resul te que les elements de structure de la construction de habitats dans ces regions, sont faite du bois. D'autre part, dans des region d'Ege et de Mediteranne le fait que le materiel de construction soit en partie de piere et en general de bois, dans de construction des habitats et dans leur arnements, ces deux mater iau:< sont utilises ensemble. Dans la construction de Ancrennes maisons de Diyarbakır la piere forme en meme temps element structural du batiment. De la, on remarque que l'ornement est en piere aussi. Ce type de rapport,entre materiel de construction et materiel d'ornement existe aussi dans des constructions de 1 'habitat, dans d'autre region de Turquie. Cette recherche par 1 'occasion, a comme but prencipal d'etudier; les rapports existants entre des materiaux de constructions necessites et son influance sur la structur et ornament des batiments, â laps de productions des enciennes maisons de Diyarbakır, ainsi que transmettre ces resul tats a des generations futures.En outre, cette etude vise eg a 1 emen t <a rechercher et exposer une particularity appatenante au:< anciennes ma i sons de Diyarbakır en voie de disparition gui est le rapport entre ornements materiaux et la structure. XI