Kışlık ve yazlık nohut ekiminde verim ve verim bileşenleri arasındaki ilişkileri ile bazı kalite özelliklerinin saptanması üzerine bir araştırma

Abstract

ÖZET Bu çalışmada, Diyarbakır koşullarında kışlık (aralık ayı) ve yazlık (nisan ayı) olarak ekilen 10 nohut hat/çeşidinde çeşitli özellikler (bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, bitkide ana dal sayısı, ikinci dal sayısı, bitkide bakla sayısı, bitkide tane sayısı, baklada tane sayısı, yüz tane ağırlığı, protein içeriği ve su alma kapasitesi) incelenmiştir. Kışlık ekimde bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, ikinci dal sayısı, bitkide bakla ve tane sayılan ve yüz tane ağırlığı yazlık ekime göre daha üstün bulunmuştur. Yüz tane ağırlığı ile su alma kapasitesi arasında her iki zamanda da olumlu ve çok önemli ilişki tespit edilmiştir. Kışlık ekimde yüz tane ağırlığı daha fazla bulunduğu için su alma kapasitesi de daha yüksek olmuştur. Protein içeriği yazlık ekimde daha fazla bulunmuş, bu özellik ile yüz tane ağırlığı arasında yazlık ekimde olumlu ve önemli, kışlık ekimde olumlu fakat önemsiz ilişki saptanmıştır. Su alma kapasitesi dışında kalan özellikler arasında yapılan korelasyon analizinde; bitkide bakla ve tane sayısı ile ana dal sayısının her iki zamanda, ikinci dal sayısının kışlık ekimde, protein içeriğinin de yazlık ekimde bitkide tane verimi ile önemli ilişkiler gösterdiği belirlenmiştir. Bitkide bakla sayısı ile bitkide tane sayısı, bitki boyu ile yüz tane ağırlığı, bitki boyu ile ilk bakla yüksekliği, ilk bakla yüksekliği ile yüz tane ağırlığı, ana dal sayısı ile bitkide bakla sayısı, bitkide tane sayısı ile baklada tane sayısı ve bitkide bakla sayısı ile ikinci dal sayısı arasında her iki ekim zamanında da olumlu ve önemli ilişkiler saptanmıştır. Kışlık ekimde; bitki boyu ile ana dal sayısı, ilk bakla yüksekliği ile bitkide bakla sayısı, ilk bakla yüksekliği ile tane sayısı arasında, yazlık ekimde ise bitkide bakla sayısı ile baklada tane sayısı arasında olumsuz ve önemli ilişkiler tespit edilmiştir. Path analizinde; bitkide tane verimine en fazla doğrudan etki yapan özellik bitkide tane sayısı olmuş, bunu yüz tane ağırlığı izlemiştir. Bakla sayısı tane verimiyle çok önemli ilişki göstermesine karşın doğrudan etkisinin olumsuz olduğu, bu ilişkinin bitkide tane sayısı üzerinden yaptığı olumsuz etkiden kaynaklandığı anlaşılmıştır. Baklada tane sayısının da tane verimine doğrudan etkisi olumsuz olmuş, tane sayısı üzerinden yapağı olumlu etkinin korelasyon katsayısını olumluya dönüştürdüğü belirlenmiştir. Tane sayısı yüz tane ağırlığı ve ilk bakla yüksekliği üzerinden tane verimini olumsuz etkilemiştir. Sonuç olarak; her iki zamanda da seleksiyonda en önemli kriterin bitkide tane sayısı olduğu belirlenmiştir. Bu özelliğin dolaylı etkilerini de dikkate alarak yüz tane ağırlığı ve ilk bakla yüksekliğinde çok yüksek değer taşıyan bitkiler yerine nispeten daha az olanlarınVI seçilmesi; kışlık ekimde ikinci dal sayısı, yazlık ekimde ise ana dal sayısının dikkate alınması gerektiği ortaya çıkmıştır. SUMMARRY Several characters (plant height, first pod height, number of primary and secondary branches per plant, number of pods and seeds per plant, number of seeds per pod, 100-seed weight, seed yield per plant, protein content and hydration capacity) were observed in 10 chickpea lines/cultivars sown in winter (december) and spring (april) under Diyarbakır conditions. Winter sowing was found to be superior to spring sowing in consideration with some characters such as plant height, first pod height, secondary branches, pods per plant, seeds per plant and 100-seed wieight. The correlation between 100-seed weight and hydration capacity was recorded as being positive and highly significant. In winter sowing, hydration capacity was high related to the larger seeds. Protein content which was higher in spring sowing than in winter sowing, significantly and positively correlated with 100-seed weight in winter sowing while the correlation was nonsignificant in spring sowing. Correlations were calculated among all characters except hydration capacity. It was found that the seed yield per plant significantly and positively correlated with pods per plant, seeds per plant and primary branches in both sowing times, with secondary branches in winter sowing and with primary branches in spring sowing. In both sowings, positive and significant correlations were found between; pods per plant and seeds per plant, plant height and pods per plant, plant height and 100-seed weight, seeds per plant and seeds per pod, pods per plant and secondary branches. Negative and significant correlations occured between plant height and primary branches, first pod height and pods per plant, first pod height and seds per plant in winter sowing, pods per plant and seeds per pod in spring sowing. The path analysis showed that the number of seeds per plant had the highest effect on seed yield followed by 100-seed weight. Although pods per plant was highly and positively associated with seed yield, it's direct effect on seed yield was found negative. It was considered that indirect effect via seeds per plant increased the correlation coefficient resulting a negative direct effect. Similarly, seeds per pod had negative direct effect on seed yield, but the relatively high indirect effect via seeds per

VI seçilmesi; kışlık ekimde ikinci dal sayısı, yazlık ekimde ise ana dal sayısının dikkate alınması gerektiği ortaya çıkmıştır. SUMMARRY Several characters (plant height, first pod height, number of primary and secondary branches per plant, number of pods and seeds per plant, number of seeds per pod, 100-seed weight, seed yield per plant, protein content and hydration capacity) were observed in 10 chickpea lines/cultivars sown in winter (december) and spring (april) under Diyarbakır conditions. Winter sowing was found to be superior to spring sowing in consideration with some characters such as plant height, first pod height, secondary branches, pods per plant, seeds per plant and 100-seed wieight. The correlation between 100-seed weight and hydration capacity was recorded as being positive and highly significant. In winter sowing, hydration capacity was high related to the larger seeds. Protein content which was higher in spring sowing than in winter sowing, significantly and positively correlated with 100-seed weight in winter sowing while the correlation was nonsignificant in spring sowing. Correlations were calculated among all characters except hydration capacity. It was found that the seed yield per plant significantly and positively correlated with pods per plant, seeds per plant and primary branches in both sowing times, with secondary branches in winter sowing and with primary branches in spring sowing. In both sowings, positive and significant correlations were found between; pods per plant and seeds per plant, plant height and pods per plant, plant height and 100-seed weight, seeds per plant and seeds per pod, pods per plant and secondary branches. Negative and significant correlations occured between plant height and primary branches, first pod height and pods per plant, first pod height and seds per plant in winter sowing, pods per plant and seeds per pod in spring sowing. The path analysis showed that the number of seeds per plant had the highest effect on seed yield followed by 100-seed weight. Although pods per plant was highly and positively associated with seed yield, it's direct effect on seed yield was found negative. It was considered that indirect effect via seeds per plant increased the correlation coefficient resulting a negative direct effect. Similarly, seeds per pod had negative direct effect on seed yield, but the relatively high indirect effect via seeds pervu plant made the correlation coefficient be positive. Seeds per plant affected seed yield negatively via 100-seed weight and first pod height. It was concluded that seeds per plant was the most important selection criteria with taking into account the indirect effects of this character. It is recommended to select the plants having relatively lower values of 100-seed weight and first pod height. It was concluded also that secondary branches in winter sowing and primary branches in spring sowing were the other characters to give attention in selection.