Eski Anadolu Türkçesinde yazılmış satır arası Fatiha ve Bakara sûresi tercümelerinin dil ve şekil özellikleri açısından incelenmesi

Abstract

Eski Anadolu Türkçesi ile yazılmış satır arası Kur'an tercümeleri Türk dil tarihinde, dilin söz varlığı ve kelime hazinesine ciddi katkıları olmuş eserlerdir.Bu çalışma, Eski Anadolu Türkçesi döneminde yapılmış Kur'an tercümelerinden biri olup Fatiha ve Bakara sûrelerini kapsamaktadır. Tercüme, Türk dilinin gelişim süreçlerine dair yapılmış olan diğer çalışmalara katkı sunabilmek amacı ile şekil, dil ve üslup özellikleri açısından incelenmiştir.Çalışmaya konu olan Kur'an tercümesi, Uniwersytet Wroclawski, Biblioteka Uniwersytecka, Wroclaw (Polonya) Ms. Or. I-8 numara ile kayıtlı bir Kur'an nüshası içerisinde 335-361. sayfalar arasında numaralandırılmış şekilde tespit edilmiştir. Bu metin, 237. ayete kadar tercüme edilmiş olup 138-146. ayetler arası ise eksiktir. Tercümenin kime ait olduğu, müstensihi ve tarihine dair herhangi bir kayıt bulunamamıştır.Tez; giriş, inceleme bölümleri, çeviri yazımı ve dizinden oluşmaktadır. Tezde, Eski Anadolu Türkçesi ile yazılmış günümüze ulaşan Kur'an tercümelerine ve tercümeler üzerine yapılan çalışmalara genel bir bakışı içeren kısım ile üzerinde çalışılan tercümenin tavsifi kısmı yer almaktadır. Bahis mevzusu tercüme, bundan önce yapılmış çalışmalar da göz önünde bulundurularak hazırlanmış, tezin inceleme bölümlerinde metnin ses ve şekil özellikleri örnekleriyle birlikte anlatılmıştır. Metinde dikkati çeken bazı kelimeler de anlam ve yapı bakımından incelenmiştir.Üzerinde çalışılan metnin; dil ve üslup açısından Türkiye Türkçesi yazı dilinin kuruluş dönemi olarak kabul edilen Eski Anadolu Türkçesinde kullanılan dil özelliklerini kâhir ekseriyetle yansıttığı ve metnin ses, şekil açısından da yine o dönemin karakteristik yapısını bariz bir şekilde gösterdiği müşâhede edilmiştir. Ayrıca mezkûr tercümede Arapça kelimelere Türkçe karşılık verme oranının gayet yüksek olması Türkçenin ifade zenginliğini değerlendirmek için önemli bir veri olarak üzerinde durulması gerektiği anlaşılmıştır.Anahtar Kelimeler: Eski Anadolu Türkçesi, Satır arası, Kur'an Tercümesi, Fatiha ve Bakara Sureleri.

The interlinear translations of the Qur'an written in Old Anatolian Turkish have contributed significantly to Turkish language in terms of adding new expressions and enriching Turkish vocabulary.This study analyzes one of the translations of the Surahs of al-Fatiha and al-Baqarah in the Qur'an which was written in the period of Old Anatolian Turkish. This translation is examined in terms of form, language and stylistic features in order to contribute to the existing literature on the development stages of Turkish language.The study is based on the translation of the Qur'an in Biblioteka Uniwersytecka, Uniwersytet Wroclawski, Wroclaw (Poland), with the registration number of Ms. Or. I-8, from the pages 335 to 361. This document was translated up to the 237th verse of Surah al-Baqarah. However, the verses between the 138th and 146th are incomplete. Also, there is no record about its translator, scribe (copyist) and the date when it was written.The thesis consists of four chapters in the following order: Introduction, Analysis, Transliteration and Index. It also provides an overview of the extant translations of the Qur'an and relevant studies in the literature. In addition, there is an interpretation section where the translation is examined by taking the previous studies into consideration. The Analysis chapter of the thesis provides examples of phonetical and morphological features of the document and examines some interesting words contained in the document in terms of meaning and structure.In terms of language and style, the document in question largely reflects the linguistic features commonly used in the period of Old Anatolian Turkish, which is accepted as the foundational period of the Turkish language. In addition, the text clearly shows the characteristic structure of the period in terms of phonetics and morphology. Furthermore, the high rate of the Turkish words preferred over their Arabic equivalents in the translation can be seen to indicate the richness of expression in Turkish language.Keywords: Old Anatolian Turkish, Interlinear, Qur'an Translation, Surah al-Fatiha and al-Baqarah.