Diyarbakır kenti yeraltı içme suyu potansiyeli ve kalitesinin belirlenmesi

Abstract

VI ÖZET Yüksek Lisans Tezi DİYARBAKIR KENTİ YERALTI İÇMESUYU POTANSİYELİ VE KALİTESİNİN BELİRLENMESİ Şeyhmus TÜMÜR Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı 2002, Sayfa: 104 Bu çalışma, Diyarbakır kenti yeraltı içme suyunun kirlilik düzeyi, havzalar arası yayılımı, fiziksel, kimyasal özelliklerinin mevsimsel değişimi, kirletici kaynaklarla yeraltı suyu kirliliği etkileşimlerini inceleyerek kalitesi ile yeraltı içmesuyu potansiyelini belirlemeye yönelik çalışmaları içermektedir. Çalışma sahasında 4 ayrı yeraltı içmesuyu havzasında 8 ay süresince periyodik olarak alınan su numuneleri üzerinde arazide ve laboratuarda analizler yapılmıştır.Analizler sonucu elde edilen bulgulara dayanarak yeraltı içmesuyu havzalanndaki kuyu sularının içme, tarım ve endüstriyel olarak kullanımı yönünden değerlendirilmesi yapılmış ve yeraltı su havzalarının kirlenme sebepleri ortaya konulmuştur. Yeraltı içmesuyu kirliliğinin en yoğun olduğu bölgeler, Merkez ve Gözeli gibi yoğun yerleşim birimleri ile sanayii tesislerinin bulunduğu yerlerdir. Yerleşim alanlarına ve sanayii tesislerine uzak olan havzalarda ise kirlilik daha düşük düzeydedir. Havzalardaki kuyularda kirlilik miktarının bazı faktör ve özellikler tarafından kontrol edildiği gözlenmiştir. Bunlar kuyu derinliği, filtre seviyeleri, kuyu üzerindeki koruyucu toprak veya kil tabakasının varlığı ve kalınlığı, kuyu çevresindeki kirletici kaynakların varlığı ve akiferin hidrolik iletkenliği gibi faktör ve özelliklerdir. Yeraltı suları su kalitesi kriterlerine göre; Çok iyi-iyi sınıfındaki sular, az tuzlu, her toprakta her türlü mahsulün sulanmasında sodyum tehlikesi yaratmaksızın kullanılabilecek az sodyumlu ve köpürmeyen sular olarak tanımlanmaktadır. Yeraltı içme sularındaki bazı parametrelerin değerleri TSE, WHO, AT' nin içmesuyu standartlarındaki tavsiye edilen değerleri ve izin verilebilecek maksimum değerleri aşmaktadır.Diyarbakır kenti yeraltı sularında içmesuyu standartları açısından en önemli kirlilik, azot (NH3-N, N02-N, N03-N), yağ, deterjan, Cu, T.Coli, Fecal Streptokok kirliliğidir. Diyarbakır kenti yeraltı içme suları evsel atık sulardan, endüstriyel atıklar ile tarımsal faaliyetlerden kaynaklanan kirlenmeye maruz kalmıştır.Özellİkle yağ konsantrasyonunvıı yüksek değerler vermesi petrol üretimi sırasında oluşan üretim suyu kaynaklı kirlenmeden olacağı varsayılmaktadır. ANAHTAR KELİMELER: Yeraltı Suları, Su Kirliliği, Su Potansiyeli, Kirlilik Parametreleri, İçmesuyu Kriterleri, Standartlar.

VI11 SUMMARY Master POTANTIAL AND QUALITY IDENTIFICATION OF DİYARBAKIR GROUNDWATER Şeyhmus TÜMÜR Graudate School of Natural and Aplied Sciences Deparment of Civil Engineering 2002, Page: 104 This study pointed out Diyarbakır groundwater contamination level, inter-reserviours dispersion and changing of physical and chemical features with respect to climate Morever, it also aimed to determine the quality of groundwater and drinkwater potential by it's relation with contaminant sources. The field studies were conducted at four different water reservours and performed through out 8 months.The collected samples were analysed as in-situ, area and laboratory.Based on the results of the analyses, evaluation made on groundwater usage for drink, agricultural and industrial purpose besides the reasons for groundwater contamination were revealed. Groundwater contamination level was the highest at the dense settlement and industrial areas such as centrum and Gözeli.The contamination level was low at reserviours far away from these places. Contamination level was observed as affected by certain factors and characteristics.These are well depth, filtration levels, the protective overburen thickhess, contamination sources around awell and hydro ulic conductivity of the aquifer. The classification of the groundwater by water quality criteria is very good-good, little salty and can be used for every type of crops irigation without generating sodium risk.In addition, it is with in the class which does not froth by industrial usage. Some parameters results exceed the maximum albuable values standarts for TSE, WHO and AT.The most important contaminants for Diyarbakır groundwater are mtrogen(NH3-N,N02-N,N03-N), oil, detergent, Copper, T.Coli, F.Strep. Diyarbakır groundwater was subjected to contaminate by waste water, industrial waste and agricultural works. KEYWORDS: Groundwater, Water Contamination, Drink- Water Potential, Pollution Parameters, Drinking Water Criteria, Standarts.