Bölmeden çıkarma yöntemlerinin CBS tabanlı karar destek sistemi kullanılarak planlanması

Abstract

Ülkemizde üretim çalışmalarının en masraflı ve en zaman alıcı aşamasını bölmeden çıkarma çalışmaları oluşturmaktadır. Bölmeden çıkarma yöntemi temelde arazinin teknik özelliklerine ve özellikle arazi eğimine bağlı olarak belirlenmektedir. Uygun planlanmayan bölmeden çıkarma operasyonları kalan ağaç zararı ve toprak zararı gibi ekolojik zararlara neden olabilmektedir. Özellikle mekanik üretim çalışmalarında, toprak zararı orman ekosistemi üzerinde kalıcı tahribata neden olmaktadır. Bu nedenle, optimum bölmeden çıkarma yöntemleri sadece ekonomik faktörler değil aynı zamanda topografik faktörler ve toprak özellikleri de dikkate alınarak belirlenmelidir. Son yıllarda, Coğrafi Bilgi Sistemlerinin (CBS) bazı gelişmiş özellikleri, farklı kısıtlayıcı içeren kompleks transport problemlerinin çözümünde karar vericilere yardımcı olabilmektedir. Bu çalışmada, arazi eğimini ve toprak tipini dikkate alarak bölmeden çıkarma yöntemlerinin CBS ile entegre Analitik Hiyerarşi Yöntemi (AHY) ile planlanması amaçlanmıştır. Metodun uygulaması Bursa ili sınırlarında İnegöl Orman İşletme Müdürlüğü, Oylat Orman İşletme Şefliği'nde gerçekleştirilmiştir. Çalışmada alternatif bölmeden çıkarma yöntemleri olarak kablolu hava hatları, oluk sistemi, sürütücü ve tarım traktörü değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre CBS ile entegre AHY yöntemi çalışma alanının %60'ında sürütücüyü optimum bölmeden çıkarma yöntemi olarak belirlemiştir. Diğer taraftan, %25 alanla tarım traktörü ikinci en uygun bölmeden çıkarma yöntemi olarak belirlenmiştir. Sonuçlar, CBS tabanlı karar destek sistemlerinin orman transportunun planlanmasında etkili bir şekilde kullanılabilecek akılcı, hızlı ve ekonomik bir araç olduğunu göstermiştir. Anahtar kelimeler: Orman transportu, CBS, AHY, Karar Destek Sistemi.

Logging operations is very costly and time consuming activities in extraction of forest products in Turkey. Logging methods are mainly determined based on terrain conditions, especially ground slope. Unplanned logging operations may cause environmental impacts such as residual stand damage and soil hazards. In mechanized logging operations, soil hazards can lead to permanent impacts on forest ecosystem. Thus, the optimum logging methods should be planned by considering economic factors as well as topographical factors and soil types. In recent decades, some of the improved functions of Geographical Information System (GIS) help managers to find solutions to such complex transportation problems with many restrictions. In this study, it was aimed to plan logging operations by using GIS techniques integrated with Analytical Hierarchy Process (AHP) approach while considering ground slope and soil type as constraints. This method was implemented in Oylat Forest Enterprise Chief in İnegöl Forest Enterprise Directorate border in the city of Bursa. Alternative transportation methods were cable system, chute system, skidder, and farm tractor. The results indicated that GIS-based method using AHP revealed the optimum logging method was skidder for about 60% of the study area. On the other hand, farm tractor was found to be the second most suitable method with 25% ground cover. The results showed that GIS-based decision support systems can be effectively used as rational, quick, and economic tool for forest transportation planning.Keywords: Forest Transportation, GIS, AHP, Decision Support System.