Batman ilinin kentsel gelişim evrelerinin incelenmesi

Abstract

Kentler; fiziksel olarak ihtiyaçlara cevap verecek şekilde düzenlenirken, beraberinde sosyal, ekonomik, kültürel ve teknolojik etmenler ile şekillenmişlerdir. Oluşan bu şekillenmede baskın olan etmen kentsel gelişme alanlarını biçimlendirmiştir. Bugün Eskişehir'in üniversite kenti, Zonguldak'ın da maden kenti olarak gelişmesi, öne çıkan özelliklerine bağlı olarak biçimlenmelerine yol açmıştır. Batman için ise bu gelişmeyi, önceleri petrole dayalı sanayinin çekim gücü, daha sonraları ise bölgede yaşanan çatışmaların neden olduğu göçler oluşturmuştur. Bu göçler kent gelişimini etkilerken, Batman ili belirli dönemlerde planlanmaya çalışılmıştır. Kent ölçeğinde yapılan bu planlamaların amacı, kentin fiziksel gelişimini (kullanım alanlarını, yoğunluklarını, gelişme yön ve büyüklüklerini gibi) yönlendirmektir. Kentlerin gelişim sürecinde yapılan planlamalar, bir sonraki plan dönemine altlık oluşturmakla beraber, yapıldığı döneme ait kent gelişim evresiyle ilgili verileri de aktarmaktadır. Bu çalışmada Batman kentinin gelişim süreci, kentin fiziksel gelişim verilerini aktaran, kent ölçeğinde yapılan planlamalar esas alınarak araştırılmıştır. Batman için yapılan planlar incelenirken, planlamayı şekillendiren doğal, yapay, teknolojik ve ekonomik eşikler ve bu eşiklerin kentin gelişim evrelerine etkisi sonucunda oluşan kent formu irdelenmiştir. Batman kentinin gelişim sürecini irdelenmeden önce kent formu kavramı üzerinde durularak, kent formunu oluşturan bileşenler açıklanmıştır. Daha sonra planlama kavramı ve planlamayı etkileyen faktörlerin neler oldukları ve planlamayı ne şekilde etkiledikleri araştırılmıştır. Örneklem alanı olan Batman kenti için Merkez ilçesine dönük hazırlanmış Cumhuriyet Döneminden 2010 yılına kadar geliştirilen, beş ana plan dönemini kapsayan, Nazım İmar Planları ve Çevre Düzeni Planı Dönemleri ele alınmıştır. İlave ve revizyon nitelikli planlama çalışmaları kapsama alınmamış, beş ana plan döneminde, belirlenen Yer Seçim Kararları, Fonksiyon/İşlev Alan Kararları, Ulaşım Sistemi Kararları, Yoğunluk Dağılımı ve Yapılaşma Düzeni incelenerek kentin gelişme dinamikleri ve bu süreçte oluşan kent formu değerlendirilmiştir.

While cities are planned in such a form that they can respond the needs of them physically, they have been shaped with social, economical, cultural and technological factors all together. In the formation existed, the dominant factor has formulated the urban development areas. Today, the fact that Eskişehir has developed as a University City and Zonguldak as a mine city gave rise to their formations depending on their prominent features. However, for Batman, at the beginning, the appealing power of industry based on petroleum, and in later periods, the migrations to the city centre due to the clashes lived in the region have caused this progress. While these emigrations affected the urban development, Batman Province was tried to be planned during some certain periods. The aim of this planning carried out within the range of the city is to channelize the physical development of the city in such terms that usable fields, their densities, development direction, and their size. Not only are the plans that made during the development stage of the cities constitutes bases for the next plan period, but also they give data related to the stage of the development of the city. In this study, the planning performed within the range of Batman City, which transfers the related data of physical development of the city and its development process was searched basically. While analyzing the plans that are made for Batman, the natural, artificial, technological, and economic thresholds that shaped the planning and the city form which existed as a result of the effect these thresholds on city development stages were explored. Before the Batman City development stage was explored, the components that compose the urban form was explained by emphasizing on the urban form concept. Afterwards, the planning concept and the factors that affect planning and how they affect the planning were investigated. For Batman City as sampling area, the zoning plan, the landscaping plan terms that cover five main plan terms that were improved from Republic Period to the year 2010 that were prepared for the central district were handled. Additional and Revision planning works were not considered in five main planning periods, the defined Location Election Decisions, Function Field Decisions, Communication System Decisions, Intensity Dispersion, Structuring Arrangement were investigated, and the city?s development dynamics and the urban form that was existed during this process was evaluated.