Reaktif boyalı pamuklu kumaşlarda kullanılan fiksatör tipleri ve kompozisyonlarının renk haslığı üzerine etkisi

Abstract

Bu çalışmanın amacı, fiksatör tipleri ve karışımlarının reaktif boyarmaddeler ile boyanmış pamuklu örme kumaşlara ait haslık değerleri üzerine etkisinin incelenmesidir. Tez çalışmasında bordo, siyah ve turkuaz olmak üzere 3 farklı renkte %100 pamuklu örme kumaşlar kullanılmıştır. Bu kumaşlar kısa ve uzun zincirli quaterner poliamonyum, poliamin, poliamid, poliüretan ve epiklorhidrin bazlı 6 adet fiksatör ile ard işleme tabi tutulmuştur. Uygulama işleminde fiksatörlerin kendileri ve karışım (%50+%50) halleri kullanılmıştır. Banyo konsatrasyonu 15 g/l, pH değeri 5- 5.5 ve kumaşın çözeltiyi alma oranını ise %85 olacak şekilde ayarlanmıştır. Emdirme yöntemi ardından işlem gören kumaşlar ramda 140 oC' de 2 dk fikse işlemine tabi tutulmuştur. Her bir renge ait ard işlemsiz ve işlemli kumaşlara, Yıkamaya Karşı Renk Haslığı (ISO 105 C06), Sürtmeye Karşı Renk Haslığı (ISO 105 X12) ve Evsel ve Ticari Yıkamaya Karşı Renk Haslığı (ISO 105 CO9), in-house (Rudolf Duraner) çapraz kirletme testleri uygulanmıştır. Sonuçlar hem göz ile subjektif olarak hem de spektrofotometre cihazı ile objektif olarak değerlendirilmiştir. Üç farklı renkteki işlemli kumaşlara ait yıkamaya karşı renk haslığı değerlerinin poliamin bazlı fiksatör ve karışımlarında oldukça geliştiği gözlenmiştir. Bordo kumaşa ait haslık değerinin hem karışımlarında hem de yalnız kullanılması halinde akma değerinin 2-3' den 4' e yükseldiği görülmüştür. Turkuaz ve siyah renkli kumaşlara ait ard işlem öncesi değerler yüksek kabul edilen değerler olduğundan fiksatör etkisi belirgin biçimde gözlenememiştir. Özellikle bordo ve siyah renkli kumaşlara ait sürtmeye karşı renk haslık değerleri, poliüretan bazlı fiksatör ve epiklorhidrin/poliüretan karışımında ciddi biçimde iyileşme göstermiştir. Bordo kumaşa ait yaş sürtme değeri 2' den 4' e yükselmiştir. Turkuaz kumaşa ait ard işlem öncesi haslık değeri yüksek olduğundan fiksatör etkisi izlenememiştir. Siyah kumaşa ait değerin ise 2-3' ten 4' e yükseldiği görülmüştür. Oksidatif ağartmaya karşı renk haslık değerlendirmesinde ise, tüm kumaşlara ait ard işlem öncesi haslık değerleri, 4-4/5 arasında değişmekte olup yüksek değerlerdir. Epiklorhidrin, poliamin ve poliamid, poliüretan ve birbirleri ile olan karışımlarının bu değerleri korudukları gözlenmiştir. Kısa ve uzun zincirli kuaternar amonyum bileşikleri ise haslık değerini ortalama 1,5-2 birim düşürmüştür. Çarpraz kirletmeye karşı renk haslık sonuçlarında, bordo, turkuaz ve siyah renkli kumaşlara ait ard işlem öncesi değerler sırasıyla 1-2, 2 ve 3' tür. Poliamin bazlı fiksatör ve karışımlarının renk haslık değerlerini 4- 4/5 arasında yükselttiği görülmüştür. Epiklorhidrin, poliamid ve poliüretan bazlı fiksatörlerin haslık sonuçları üzerinde herhangi bir iyileştirme davranımı gözlenmemiştir.

The aim of this study is to investigate effects of different fixing agents and their compositions on colour fastness values of knitted cotton fabrics dyed with reactive dyestuff. In the thesis, 3 different coloured 100% cotton fabrics, mainly bordeux, black and turquouse, were used. Materials were treated with short and long chained quaternary ammonium salts, polyamine, polyamide, polyurethane, epichlorohydrin fixing agents. During application, 100% concentrated form of fixators and their mixtures (%50+%50) solutions were prepared. Fabrics were padded with 15 g/l solution at pH 5- 5,5 and pick up value was 85% for each. After the treatment, fabrics were dried at 140 oC for 2 minutes in tenter. Domestic and commercial laundering (ISO 105 C06), rubbing (ISO 105 X12), domestic and commercial laundering-oxidative bleach (ISO 105 CO9) fastness tests were done according to TSE test procedures for all fabrics. In addition to that cross-staining of fabrics were also tested. Test results were assessed according to both visual and instrumental methods. It was observed that the colour fastness values of domestic and commercial laundering were highly developed in all fabrics with polyamine based fixator and its mixtures. Color fastness values of bordeaux fabrics increased from 2-3 to 4. Untreated turquouse and black fabrics have a high fastness values so it wasn't observed any impact on the fabrics. The colour fastness of rubbing of the treated bordeaux and black fabrics obviously been improved with polyurethane and polyurethane/epichlorohydrin based fixators. The colour fastness value of rubbing of bordeux fabric increased from 2 to 4. Untreated turquouse fabric have a high fastness value so it wasn't observed any impact on the fabrics. It was observed that the colour fastness value of rubbing of black fabric improve from 2-3 to 4. Oxidative bleaching results were examined, it was observed that epichlorohydrin, polyamine, polyamide and polyurethane and their mixtures didn't have any effect on. Long and short chain quaternary ammonium compounds decrease avarage 1,5-2 unit. Oxidative bleaching results were examined, it was observed that all untreated fabrics had a high fastness value which between 4/4-5. It was observed that epichlorohydrin, polyamine, polyamide and polyurethane and their mixtures didn't have any effect on. Long and short chain quaternary ammonium compounds decreased fastness value avarage 1,5-2 unit. Colour fastness of cross-staining values for untreated bordeaux, turquouse and black fabrics was respectively 1-2, 2 and 3. It was observed that polyamine based fixator and its mixtures were improved color fastness to 4- 4/5. Epichlorohydrin, polyamide and polyurethane based fixators didn't have an impact on the fabrics.