Tunceli sarımsağının (Allium tuncelianum (Kollman), N.Özhatay, D.Matthew, Ş.Şiraneci) in vitro mikroçoğaltımı

Abstract

Türkiye, Avrupa-Sibirya, Akdeniz ve İran-Turan fitocoğrafik bölgelerinin üzerindeolması nedeniyle zengin bir bitki çeşitliliğine sahiptir. Türkiye florasında bulunan toplam 12054tohumlu bitki türünden 3925 kadarı (% 32.56) Türkiye'ye endemiktir. Bu endemik türlerarasında Allium cinsine bağlı türler önemli bir yer kaplar. Türkiye'de Allium cinsine ait 159takson olup bunların 53 tanesi endemiktir. Bu tez kapsamda çalışılmış Allium tuncelianumbitkisi bu endemikler içinde yer almakla beraber Türkiye'nin Bitkileri Kırmızı Kitapta VU (Vulnerable)gruplarına konmakla birlikte doğada orta vadeli gelecekte yüksek tehdit altındaolan taksonlar grubuna girmektedir. Daha önce yapılan çalışmalarda Allium tuncelianumbitkisinin mikro çoğaltım veya doku kültürü ile adventif soğan oluşumu ile çok başarılı sonuçalınamamıştır Tunceli sarımsağının kültüre alınması ve korunması çok önemlidir Bu tezkapsamında in vitro hızlı çoğaltım teknikleriyle dikey olarak çeyrek, ve yarım kesilmiş soğaneksplantları ve kök eksplantları farklı oranlarda sitokinin ve oksin içeren ortamlarda kültürealınmıştır. Elde edilen sonuçlarına göre çeyrek ve yarım soğanlardan sadece yaprak oluşumgözlenirken kök eksplantlarından soğan oluşum gözlenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre en iyisoğan oluşumu 5 mg/I BAP ve 0.5mg/l NAA içeren MS ortamından elde edilmiştir.Geliştirilmiş yöntemin gelecekte Tunceli sarımsağının üretim ve ıslah çalışmalarında başarıylakullanılabileceği düşünülmektedir.Anahtar Kelimeler: Allium tuncelianum, mikro çoğaltım, bitki büyüme düzenleyicileri

Turkey is very rich in plant species due to it location on Euro-Siberian, Mediterraneanand Iran ?Turan phytogeographic regions. It has 12054 plant species, out of which about32.56% species are endemic to Turkey. The plants belonging to Allium species have specialplace among these. Turkey has 159 Allium species out of which 53 are endemic to Turkey.Allium tuncelianum studied in this thesis is placed among vulnerable plant species in the RedBook of Turkish Plants. Previous studies show un-successful results from micro propagation,tissue culture or adventitious bulb regeneration from this plant. It is very important to conservethis important plant species. Complete bulb sterilisation was achieve during 100% commercialbleach for 30 minutes. A comparison of the effects of different concentrations of BAP-NAA,2,4-D on longitudinally sectioned ½ and ¼ bulb explants showed leaf regeneration on adaksialside of the explants. No regeneration was recorded on leaf tip and petiole explant. Rootexplants showed bulb regeneration on root tips on MS medium containing variousconcentrations of BAP-NAA. The best bulb regeneration was achieved on MSmedium containing 5 mg/l BAP-0.5mg/l NAA. This methodology test is the prospects of Tunceligarlic production in future for production and breeding purposes.Keywords: Allium tuncelianum, micropropagation, plant growth regulators