İn vivo ve in vitro şartlarda yetiştirilen Pistacia lentiscus L. (sakız ağacı)`nın yağ asiti ve uçucu yağ içeriklerinin belirlenmesi

Abstract

Bu çalışmada, sakız ağacının (Pistacia lentiscus L.) in vivo ve in vitro şartlarda yetiştirilen erkek ve dişi genotiplerinin farklı eksplantlarındaki yağ asitleri gaz kromatografisi (GC) ile uçucu bileşenleri gaz kromatografisi kütle spektrometresi (GC-MS) aracılığıyla analiz edildi. Her iki genotipin farklı organlardaki yağ asiti içeriklerinin ana bileşenlerinin benzer olduğu bulundu. Eksplantın tipine bağlı olarak değişen oranlarda dört majör yağ asiti grubunun (palmitik asit (16:0), oleik asit(18:1n-9), linoleik asit (18:2n-6) ve linolenik (C18:3n-3) bulunduğu saptandı. Doğal şartlarda yetişen sakız ağacının erkek ve dişi genotiplerinin yapraklarının majör yağ asiti erkek (% 35.5) ve dişide (%36.78) linolenik asittir (18:3n-3). Gövdenin majör yağ asiti erkek (% 45.25) ve dişide (%40.78) linoleik asittir. Kökte ise majör yağ asiti erkek (% 45.09) ve dişi ağaçta (%47.00) linoleik asittir. Doğada yetişen bitki organlarının içeriğine benzer şekilde in vitro yetiştirilen genç sakız ağacı yapraklarının majör yağ asitinin linolenik asit (% 32.06), gövdesinin ise linoleik asit (% 32.55) olduğu saptandı. Miristik asit (C14:0), pentadekanoik asit (C15:0), heptadekanoik asit (C17:0),palmitoleik asit (C16:1n-7), stearik asit (C18:0), ve eikosenoikasit (C20:1n-9) gibi diğer yağ asitleri eser miktarlarda tespit edildi.Doğal şartlarda yetişen erkek sakız ağacının yapraklarından elde edilen uçucu yağın majör bileşenleri germakren-D (%33,38), trans karyofillen (%14.12) ve ?-kardinen (%8,34) iken, dişi sakız ağacının yapraklarının majör bileşenleri ise; 3-siklohekzen-1-ol, 4-metil-1 (%30.7), limonen (% 10.7) ve trans karyofillen (% 10.25) olarak tespit edilmiştir. Erkek sakız ağacının gövde bölümünden elde edilen uçucu yağın majör bileşenleri; ?-mirsen (% 11.75), trans karyofillen (%12.61) ve germakren-D (% 12.66) iken, dişi sakız ağacının gövdesinin majör bileşenleri ise; ?-kardinen (% 12.11), ?-pinen (% 7.08) ve limonen (%6.96) olarak tespit edilmiştir. Her iki genotipte belirlenen uçucu yağlarda, monoterpen ve seskiterpen bileşenler dominant iken diğer grup bileşenlenler daha düşük miktardadır. İn vitro ortamda yetiştirilen sakız ağacının yapraklarından elde edilen uçucu yağın majör bileşenleri delta-karen (% 16.98), trans karyofillen (% 14.29) ve trans 3(10)-karen-4-ol (% 11.58), gövde de ise; ?-pinen (% 31.08), ?-mirsen(% 33.01) ve delta 3-karen (% 35.91) olarak bulundu.P.lentiscus L.?nin dişi ve erkek genotiplerinden elde edilen yağların yağ asitleri ile uçucu yağlarının kimyasal karakterizasyonunun araştırıldığı bu çalışmanın sonuçları onların kalitesini değerlendirmede, farmakolojik aktivitelerini aydınlatmada ve biyoreaktörlerde yağ asitleri ile uçucu yağların seri üretimi için in vitro süspansiyon kültürlerinin başlatılmasında önemlidir.

In this study, fatty acids and essential oils of different organs of male and female genotypes of lentisk (P. lentiscus L.) grown in vivo and in vitro conditions were analyzed by gas chromatography (GC) and gas chromatography?mass spectrometry (GC?MS) analysis. Fatty acid compositions of different organs of both genotypes were found similar by the main compounds. The dominant components observed in the fatty acids of both genotypes depending on the type of the explants by varying amount were palmitic acid (16:0), oleic acid (18:1n-9), linoleic acid (18:2n-6) and linolenic acid (C18:3n-3). Linolenic acid (18:3n-3), the major fatty acid of leaves of both male and female genotypes grown in nature were found 35.5% and 36.78%, respectively. Linoleic acid, the major fatty acid of the stem parts of both genotypes was 45.25% for male and 40.78% for female. The proportions of major fatty acid in root tissues of lentisk were 45.09% for male and 47.0% for female. Similar to the composition of lentisk grown in vivo, linolenic acid (32.06%) in the leaf part and linoleic acid (32.55%) in the stem part of juvenile lentisk grown in vitro were found. Other fatty acids such as myristic, pentadecanoic, heptadecanoic, palmitoleic, stearic and eicosenoicacid were present in trace proportions.The dominant components observed in the essential oil extracted from leaves of male and female lentisk grown in nature were germacrene-D (33.38%), trans caryophyllene (14.12%), ?-cardinene (8.34%) and 3-cyclohexen-1-ol, 4-methyl-1 (30.7%), limonene (10.7%) and trans caryophyllene (10.25%), respectively. The major essential oils determined from stem parts of male and female genotype grown in vivo were ?-myrecene (11.75%), transcaryophyllene (12.61%) and germacrene- D (12.66%) and ?-cardinene (12.11 %), ?-pinene (7.08%) and limonene (6.96%), respectively. In both genotypes essential oils determined, monoterpene and sesquiterpene components were found dominant while the amount of other group components was lower. The main constituents were delta 3-carene (16.98%), trans caryophyllene(14.29%) and trans 3(10)-caren-4-ol (11.58%) in the essential oil extracted from leaves, while they were ?-pinene (31,08%), ?-myrecene (33.01 %) and delta 3-caren (35.91%) in the essential oil extracted from stem parts of juvenile seedlings.The results presented from chemical characterization of different fatty acids and essential oil sources of both male and female genotypes belonging to Pistacia lentiscus L. are important for evaluation of their quality, the elucidation of their pharmacological activities and the establishment of in vitro suspension cultures for mass production of fatty acids and essential oils in bioreactor systems.