376 numaralı Diyarbakır Şer`iyye Sicili`nin transkripsiyon ve değerlendirilmesi

Abstract

Günümüzde siyasî tarih araştırmalarının yanı sıra sosyal, kültürel ve iktisadî tarih araştırmaları da giderek hız kazanmış bulunmaktadır. Bu çalışmalar yapılırken, günümüze kadar arka planda kalan ve kültür tarihimizi aydınlatmada son derece önemli olan arşiv vesikaları da yavaş yavaş gün ışığına çıkarılmakta, bunlardan geniş ölçüde yararlanılmaktadır.Yapılan bu tez çalışmasının amacı 376 nolu Diyarbakır Şer`iyye Sicilinin değerlendirmesini yapıp bu belgeler ışığında Diyarbakır'ın o döneme ait sosyo-ekonomik, idarî, kültürel ve adlî yapısının incelenerek bölgenin tarihinin araştırılmasına katkıda bulunmaktır. Şer`iyye Mahkemeleri, Osmanlı Kuruluş-Tanzimat Dönemi arası tek kadılı yargılama usulüne dayalı, halka ait her türlü yargılamanın yapıldığı mahkemelerdir. Tanzimat sonrasında yapılan değişikliklerle Şer`iyye Mahkemeleri'nin yargılama yetkilerinin çoğu yeni açılan Ticaret ve Nizamiye mahkemelerine devredilmesiyle Şer`iyye Mahkemeleri'nin en önemli unsuru olan kadıların da önemi azalmıştır. Şer`iyye Sicilleri incelendiğinde, bu belgeler halkın hayat şartlarını, toplumsal ilişkilerini, kullanılan her türlü eşyayı, geçim kaynaklarını ve benzeri birçok önemli hususları ortaya koyduğundan, zengin bir kaynak oluşturmaktadır. Defterdeki 223 adet kaydın içeriğinde, tereke ve miras, vakfiye, hırsızlık, alacak-verecek, nafaka talepleri, hırsızlık ve kaybolma, su, nikah, emanet, diyet, mülkiyet gibi davalar bulunmaktadır.

It was recently progressed researches on the history of social, cultural and economical besides researches on political history. In this respect, Shari`a Registers which are very important our cultural life and history, were incrementally brought to light. They were used on vast scale.The aim of the thesis is to evaluate the pages of Diyarbakır Shari`a Register numbered 376. According to these documents Diyarbakır; social-economic, managerial, cultural and judicial structure are examined and contributed to history science with original documents. Shari?a courts were courts with one judge between Ottoman Reform foundation period. Changes after reform coused to transfer the most of the authority to the trade Nizamiye courts. And the judges were the most important part of Shari?a courts were become less. When the judge register are examined; the documnets expose many subjects like topeople?s living standarts, social relations, their goods, living sources, So these are seen to the have formed a rich resource. Total 223 documents content in the notebook belongs to subject such as heritage, theft, foundational, cases of dept-demond, demonds of alimony, theft and disappearance, Water, wedding, deposit, blood money, shopping, ownership, etc. various suits