Yakındoğu Demirçağ uygarlıklarında hayat ağacı inancı

Abstract

Yakındoğu Demirçağ Uygarlıklarında Hayat Ağacı İnancı isimli bu çalışma, Sümerler, Hititler, Asur Krallığı, Urartu Krallığı ve Frig Krallığında Hayat ağacı inancını irdeleyen, bu kapsamda, geçmişten günümüze insanoğlunun kutsal bir öğe olarak ağaca bakışını inceleyen bir araştırmadır.Yakındoğu, batısında Anadolu ve Mısır'dan Doğu Akdeniz'i, doğuda Mezopotamya ile İran'a kadar uzanan bölgeyi kapsayan alandır. Temellerini Neolitik dönemden alan, Yakındoğu' da kültürler kesintisiz olarak yaşanmıştır. Neolitik dönemin ardından Kalkolitik ve Tunç çağların tüm görkemiyle yaşandığı bölgede MÖ 1200 yıllarına gelindiğinde ise Demirçağ uygarlıklarıyla karşılaşmaktayız. Bu dönemde Anadolu da aynı çağı yaşamaktadır. Batıdan gelen Ege göçleri ile Anadolu'nun önemli kentlerinin hemen hepsi yakılıp yakılmış ve Hitit İmparatorluğu ortadan kalkmıştır. Anadolu ilk Demir Çağı boyunca, çeşitli topluluklardan oluşan irili ufaklı krallık ve beyliklere bölünmüştü. Güneydoğu Anadolu ve kuzey Suriye'de Geç Hitit Krallığı, Doğu Anadolu'da Urartu Krallığı, İç Anadolu platosunda Frig Krallığı, Batı Anadolu'da Lidya Krallığı, Güneybatı Anadolu sahillerinde de Karya ve Likya Krallıkları bulunuyordu.Bu çalışmamızda Yakındoğu ve Anadolu Demirçağ uygarlıklarında Hayat ağacı inancını inceleyerek, günümüz yansımalarını arkeolojik buluntularla destekleyip anlatmaya çalışacağız. Hayat ağacı benimsendiği bütün uygarlıklarda en önemli tapınım sembolüdür. Buna kanıt olarak sanat eserleri üzerinde hayat ağacına yapılan kült törenleri ya da saray duvarlarına çizilen devasa betimlemeler gösterilebilinir. Nitekim hayat ağacının dini bir inanç sembolü olarak betimlenişine MÖ 4. binde Mezopotamya'da tanık olunur. Sümer inancında bitki tanrısı olan Dumuzi Ana tanrıça İnanna'nın eşi olup, simgesi hayat ağacıdır. Hayat ağacı MÖ II. binde Asur uygarlığında hem imparatorluğun simgesi olarak hem de baş tanrı Asur'un temsilcisi olarak karşımıza çıkar. Bu derece önem taşıyan bu motif, kral mühürlerinde, saray ve tapınak duvarlarında, mücevherlerde süsleme örgesi olarak yer alır. Urartu'da Asur Krallığında olduğundan çok değişik şekillerde tanık olunan hayat ağacı betimi geleneğin Anadolu'da da devamlılığını ortaya koyması bakımından önemlidir. . Urartu Krallığında hayat ağacı birçok dini işlevinin yanında koruyuculuk yönüyle de ön plana çıkar. Frig Krallığında ise tanrı Attis'in sembolü olur.Hayat ağacı inancının taşıdığı verimlilik, bereket, kötülüklerden korunma ve tedavi gibi birçok unsur kültlerde halk inanışlarıyla, mimari ve sanat alanlarıyla günümüze kadar gelmiştir. Çalışmamızın temelini oluşturan Demirçağ uygarlıklarında da bu inanç gerek sosyal hayatta, gerek devlet yönetiminde, gerekse dinsel yaşantıda kendisini etkili biçimde göstermiştir. Amacımız bu çalışmayla Sümerlerle başlayıp Asur, Urartu ve Frig uygarlıklarında hayat ağacı inancının izlerini sürmek, arkeolojik buluntularla destekleyerek bu konuda yapılan çalışmalara küçük bir katkıda bulunmaktır.

This work named ?The Life Tree Belief in Near Eastern Cultures on Iron Age? is a research Project which probes the Life Tree Belief in The Sumerians,The Hittites, The Assyrian Kingdom, The Urartu Kingdom and The Phrygian Kingdom, and in this context, examines the Outlook of human on tree as a holy element from past to present.Near East is the region ranging from Anatolia and Egypt to the Eastern Mediterranean in the west and to The Mesopotamia and Iran in the east. Cultures have been lived in Near East, date back to the Neolithic period, continuously. After Neolithic period we meet Iron Age civilizations in the region, in which all the glory years of the Chalcolithic and Bronze Ages were being lived, when it?s 1200 BC. At the same time, Anatolia lived the same age, too. By the Aegean migration from west, almost all the important cities of Anatolia burned and ruined and The Hittite Empire has died out. During the first Iron Age Anatolia was splitted into large and small kingdoms and beylics. There was The Late Hittite Kingdom in Southeast Anatolia and Northern Syria, The Urartu Kingdom in Eastern Anatolia, The Phrygian Kingdom in Central Anatolia plateau, The Kingdom of Lydia in Western Anatolia, The Caria and Lycia Kingdoms in Southwestern Anatolian coasts.In this study, we?ll try to tell the present-day reflections of the tree of life belief in Near East and Anatolian Iron Age civilizations by supporting with archaeological foundlings.The tree of life is the most important cult symbol in all the civilizations in which it is adopted.Either cult ceremonies made on artworks for the tree of life or gigantic portraitures drawn on palace walls can be shown as evidences for this. Thus, the portraiture of the tree of life as a religious belief symbol can be witnessed in Mesopotamia in 4.000 B.C. Dumuzi who is God of plant in Sumerian faith is the wife of Inanna who is mother Goddess and the tree of life is the symbol of her. The tree of life becomes the represantatives of Chief God of Assyrian as the symbol of the empire in Assyrian civilization in 2000 BC. Having such an importance , this motive takes its place as an ornament element on king seals , walls of palace and shrines and jewels. Witnessed in more different shapes in Urartu than in Assyrian, the portraiture of the tree of life is important in terms revealing the continuation of the tradition also in Anatolia. . In Urartu the tree of life comes into prominence with its conservation way along with its many religious functions.Many facilities carried by belief of the tree of life have come until today with the help of folk beliefs, architecture and art fields in cults such as productivity, plenteousness, refrain from harms and treatment. This belief in Iron Age civilization, the basis of our work, has shown itself both in social life and in State governance and also in religious life effectively. Our aim is to trace the belief of the tree of life starting with the Sumerians and then the Assyrian, the Urartu and the Phrygian civilizations by this work, and to make a little contribution to the works done on this topic before by supporting with archaeological finds.