Fahreddin er-Râzî`nin kaza ve kader anlayışı

Abstract

Kaza ve kader konusu, İslam inancında önemli bir yere sahiptir. İslamın ilk dönemlerinden itibaren bu mesele etrafında fikir ayrılıkları cereyan etmiştir. Bu konu hakkındaki bazı görüşler insanı aşırı yüceltirken, bazıları da insanı tamamıyla işlevsiz görmüşlerdir. Bu iki görüşün ortasını bulmaya çalışan Ehl-i Sünnet Ekolü, insanı sorumlulukları bağlamında özgür, Allah?ın kudreti ve ilmi karşısında da aciz olarak değerlendirmiştir.Ehl-i Sünnet ekolünün Eş?arî mezhebine bağlı olan ve bu konuda müstakil bir eser de telif etmiş olan Fahreddin er-Râzî, kaza ve kader meselesini eserlerinde ciddi bir şekilde ele almıştır. Birçok kişi tarafından Felsefi-Kelam döneminin en önemli temsilcilerinden biri olarak gösterilen Râzî, bu husustaki görüşlerini akli ve nakli delillerle desteklemektedir. Râzî, bu konuda akli delilleri harika bir şekilde kullanmıştır. O, mensubu olduğu Eşariyyenin kaza ve kader anlayışını eserlerine yansıtmıştır. O, Eşariyye âlimlerinden farklı olarak kesb kavramı yerine cebr lafzını kullanmayı tercih etmiştir.Onun kaza ve kader konusundaki değerlendirmesi kısaca ?özgür görünümlü mücber insan? şeklinde özetlenebilir. Yani insan, fiilin varlık sahasına çıkarılması açısından muztar, fiilin seçimi ve sorumluluğu bakımından ise faal ve etkindir. Ancak eserlerinde Allah?ın sonsuz ilmi ve kudreti ile ilgili hususlar güçlü bir şekilde dile getirilirken sorumluluk hususundaki ifadeler biraz zayıf kalmaktadır.Anahtar Kelimeler : Râzî, Kaza, Kader, Fiil, Đrade, Đlim

The issue of kaza and fate has an important place in Islam. From the first period of Islam, dissidences have occurred around this issue. Some of the opinions around this issue have over-glorified the human, while some have considered human as completely dysfunctional. Ahl al-Sunnah School, which try to strike a balance between these two opinions, assessed human as free in the context of the responsibilities and accepted as incapable in the face of the might and wisdom of Allah.Fakhr al-Din al-Râzî, who is denominational to Ash'ari school of Ahl al-Sunnah sect and wrote an independent work on this subject, have also taken into consideration the issue of fate seriously. al-Râzî, who are seen as one of the most important representatives of Philosophic Theology period by many people, support his views on this issue by rational and transit evidences. He used rational evidences on this subject greatly. He reflected kaza and fate understanding of Ash'ariyya, of which he is a member, into his works. He tended to use Cebir wording instead of kesb concept, different from Ash'ariyya scholars. His assessment on the issue of kaza and fate can be summarized briefly as `forced man who looks free`. In other words, people are weak and helpless in the face of Allah, whereas they are the active and effective in the context of choice and responsibility. But, in his books issues related to Allah's infinite knowledge and power are emphasized strongly while wordings related to man's liability are a bit weak.Key Words :al-Râzî, Kaza, Fate, act, will, wisdom