İnce Memed, Abay Yolu, Ötgen Künler romanları örneğinde Türkiye Türkçesi, Kazak Türkçesi ve Özbek Türkçesinde karşılaştırmalı çekimli fiiller

Abstract

Bu çalışmada yazıldıkları memleketlerin ve dönemlerin klasikleri arasına girmiş olan İnce Memed, Abay Yolu ve Ötken Künler romanlarından alınan örneklerle Oğuz grubu Türk yazı dillerinden Türkiye Türkçesi, Kıpçak grubu Türk yazı dillerinden Kazak Türkçesi ve Karluk grubu Türk yazı dillerinden Özbek Türkçesindeki çekimli fiillerin karşılaştırılması hedeflenmiştir. Çalışma dört ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde sırasıyla Türkiye Türkleri ve Türkiye Türkçesi, Özbek Türkleri ve Özbek Türkçesi, Kazak Türkleri ve Kazak Türkçesi hakkında bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde İnce Memed'in yazarı Yaşar Kemal, Abay Yolu romanının yazarı Muhtar Avezov, Ötgen Künler romanının yazarı Abdulla Kadiri tanıtıldıktan sonra bu romanların özetleri verilmiş ve Türk, Kazak ve Özbek edebiyatındaki önemleri üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümde yerli ve yabancı Türkologların ve dilbilimcilerin yaptıkları fiil tanımları, Türkçede zaman, görünüş, kip ve kiplik kavramları irdelenmiştir. Dördüncü bölüm iki alt başlığa ayrılmıştır. Birinci başlık altında basit çekimlere ikinci başlık altında birleşik çekimlere yer verilmiştir. Tarihsel süreç içerisinde kip eklerinin Eski Türkçeden günümüz Kazak, Özbek ve Türkiye Türkçelerine nasıl intikal ettiği üzerinde durulmuştur.Anahtar Sözcükler: Abay Yolu, çekimli fiil, İnce Memed, karşılaştırmalı dilbilim, Kazak Türkçesi, Ötgen Künler, Özbek Türkçesi, Türkiye Türkçesi, Ötgen Künler.

In the study, it has been aimed to compare finite verbs through the samples from the novels named as İnce Memed, Abay Yolu and Ötgen Künler which are considered to be as classics among their eras and countries as well as Turkey Turkish from Oghuz community Turkish written languages, Kazakh Turkish from Kypchak community Turkish written languages and Uzbek Turkish from Qarluq community Turkish written languages. The study consists of four main parts. In the first chapter, information about respectively Turkey Turks and Turkey Turkish, Uzbek Turks and Uzbek Turkish, Kazakh Turks and Kazakh Turkish have been given. In the second part, after the introduction of Yaşar Kemal writer of İnce Memed, Muhtar Avezov writer of Abay Yolu, and Abdulla Kadiri writer of Ötgen Künler, the summaries of these novels have been presented and have been put emphasis on the importance of these novels in Turkish, Kazakh and Uzbek literatures. In the third chapter, it has been given significance to tense, aspect, mode and modality notions in Turkish and verb descriptions defined by local and foreign Turcologists and linguistic scientists. The fourth part has been divided into two sub-titles. Simple verb inflection under the first title and compound verb inflection under the second title have been presented. It has been laid emphasis on how mode affixes are inherited from Old Turkish to present Kazakh, Uzbek and Turkey Turkish within the historical process.Keywords: Turkey Turkısh, Uzbek Turkısh, Kazakh Turkısh, İnce Memed, Abay Yolu,Ötgen Künler, verb inflection, comparative linguistics.