Debûsî ve Sem`ânî`de âhâd haber (Takvîmü`l-edille ve kavâtı`u`l-edille çerçevesinde)

Abstract

Sünnetin hem aslî bir kaynak olması hem de Kur'ân'ın açıklayıcısı olma vasfını üstlenmesi onu, İslâmî araştırmaların odağına yerleştirmiştir. İslâm ulemâsı da bu kaynağın sonraki nesillere çoğunlukla âhâd yolla ulaşmış olmasını dikkate alarak özellikle âhâd haber üzerinde durmuş, bu haberlerin doğru olma ihtimalleri kadar olmama ihtimalini de göz önüne alarak onunla amel için belli şartlar ileri sürmüştür. Bu çalışma Hanefî fıkıh usûlünü ince bir tasnif ve tertibe tâbî tutan Debûsî ile eski mezhebi olması hasebiyle Hanefî mezhebine de hâkim Şâfiî fakîhi Sem'ânî'nin haber-i vâhidi nasıl değerlendirdikleri, sıhhati için aradıkları şartları ve diğer delillerle arasında nasıl bir ilişkinin olması gerektiğine dair ortaya koydukları tespitleri ve bunu yaparken birleştikleri ve ayrıldıkları yerleri ortaya koymayı hedeflemiştir. Üç bölümden oluşan bu çalışmada sırasıyla Debûsî ve Sem'ânî'de haber kavramı ve türlerine, âhâd haberin hücciyeti ve kabul şartlarına, âhâd haberin diğer delillerle ilişkisine yer verilmiştir.

For the reasons of both being an original source and having the characteristics of being explanatory of instrument of Koran, sunnah has been placed into the centre of Islamic researches. Taking into the consideration of the fact that most of this source has reached us as report from individual, Islamic Scholars have specifically laid emphasis on verbal news by stating that the possibility of this news being a lie is the same as the possibility of them being a fact. Therefore, they have set some conditions forward in order to be able to act on them. This study has aimed to reveal how Debusi, which subjected Hanefi Islamic law procedure to a detailed classification and order and the jurists of Shafi Samani doctrins have appraised khabar al wahid and what conditions they looked for to make sure that these were healthy news as well as to determine what kind of relation they should have had with other evidences. This study consists of three sections. In this context, the news concept and types take place in the first section, the acceptance conditions are explained in the second section and finally its relation with other evidences is scrutinized in the third section.