İmparatorluktan ulus devlete geçişte Diyarbakır`da sosyal değişim (XX.yüzyılın ilk yarısı)

Abstract

Bu çalışmada `İmparatorluktan Ulus Devlete Geçişte Diyarbakır'da Sosyal Değişim (XX. Yüzyılın ilk yarısı)` ele alınmıştır. Birçok medeniyete beşiklik eden Diyarbakır, yüzyıllar boyunca dini hoşgörüye ev sahipliği yapmış ve bu nedenledir ki vilayet etnik ve dinsel yapının yaşandığı yer olmuştur. Bundan dolayı Diyarbakır'da farklı kültür ve medeniyetlerin izlerini görmek mümkündür.XIX. yy. ikinci yarısı ile XX. yy. ilk çeyreği, dünyada sosyal değişimlerin çok hızlı bir şekilde yaşandığı bir zaman dilimi olmuştur. 1850 ile 1921 yılları Osmanlı Devletinin de en hareketli yılları olup Osmanlı Devletinin Meşrutiyet yönetimine geçtiği ve sonra da ulus devlet esaslı yeni devletin kurulduğu bir dönem olmuştur. Bu dönemde Diyarbakır'da ciddi siyasal ve toplumsal hareketlilikler görülmüştür. Önce II. Meşrutiyetin ilanı, daha sonra I. Dünya Savaşının başlaması, Müslümanlarla Ermeniler arasındaki çatışmalar ve bunun sonucunda yaşanan Ermeni tehciri ve son olarak Cumhuriyetin ilanı ve Halifeliğin kaldırılmasıyla Diyarbakır vilayeti genelinde birçok sosyal hareketlilik yaşanmıştır. Sonuçta ülkede meydana gelen hareketlilik ve değişimler Diyarbakır' da da toplumsal yansımaları olmuştur.Anahtar Sözcükler: Sosyal değişme, Şehirleşme, Sosyal Yapı, Diyarbakır Vilayeti, Milliyetçilik.

In this study, the social changes during transition from empire to nation state in Diyarbakir (XX. the first half of the century) are discussed. Diyarbakır, the cradle of many civilizations, has never moved away from the religious courtesy and protected it ethnical and religious fabric. That's why the relics of different cultures and communities can be seen here.In XIX and XX centuries, the rate of social change was so fast. During that period the Ottoman Empire had it most active time and they embraced the semi-democratic rule. And then it leaned towards establishing a state based on republic. In the meantime, there were some political and religious movements in Diyarbakir. Several events took place in Diyarbakır due to the declaration of first semi-democracy, the outbreak of WWI, the conflicts occurring between Muslims and Armenian people and the ensuing Armenian deportation and the declaration of republic and the abolition of caliphate. As a result the changes happening around had some bearing on the Diyarbakır province as well. Keywords: Social Change, Urbanization, Social Structure, Diyarbakir Province, Nationalism