Aynü`l-Kudât-ı Hemedânînin tasavvuf müdâfaası (Şekva`l-Garîb örneği)

Abstract

Aynü'l-Kudât Hemedânî, bir zamanlar İslam Felsefesi Tarihi'nin sayfalarından neredeyse tamamen silinmişti, ancak son dönemde hakkında yapılan akademik çalışmalarla bu unutulmuşluğun derinliklerinden çıkartılmış ve lâyık olduğu şekilde tanınmaya başlanmıştır. Aynü'l-Kudât, İslam Düşünce Tarihi'nin önde gelen büyük şahsiyetlerinden biri olan İbn Arabî'nin müjdecisi olarak kabul edilir. Ahmed Gazzâlî'nin bir mürîdi olarak o, Hallâc ve Bayezid-i Bistâmî gibi isimlerin temsil ettiği tasavvuf geleneğinin canlı bir örneğidir. Bununla beraber o, rasyonel analiz gücü ile donanmış bir entelektüeldir.Selefi Hallac-ı Mansur gibi onun `hür düşüncesi`, muhâfazakar fıkıh ve kelamcıların zihinlerinde kıskançlık hissi uyandırır. Başta nübüvvet olmak üzere Allah'ın sıfatları, Mârifet, ruh ve âlemin ezelîliği gibi konularda kullandığı bazı mücmel ifâdeler, bu kesim tarafından farklı yorumlanarak küfrüne hükmedilir. Bu durum Aynü'l-Kudât'ın Selçuklu veziri tarafından idam edilmesine sebep olur. Bizler bu çalışmamızda, vefatından kısa bir süre önce Bağdat zindanlarında iken yazmış olduğu Şekva'l-Garîb isimli müdâfaasının tahlîlini yapmayı amaçladık. Bu sayede hakkında yapılan ithamlardan ne kadar uzak olduğunu ortaya koymaya çalıştık.Anahtar Sözcükler: Aynü'l-Kudât Hemedânî, Nübüvvet, İslam Düşünce Tarihi, Mârifet, Şekva'lGarîb, Ahmed Gazzâlî.

Aynü'l-Kudât Hemedânî is one of the most important person of Islamic Intellectual History. Once he was almost disseppeared from the pages of Islamic Intellectual History. But recently he has been well-known again as he has deserved, thanks to the academic studies that were hold about him.Aynü'l-Kudât is accepted as the forerunner of İbn Arabî who is one of the most important person in Islamic Intellectual History. As a disciple of Ahmed Gazzâlî, he is an alive example of sufism tradition that is represented by important persons such as Hallâc and Bayezid-i Bistâmî. However he is an intellectual who is equipped with rational analysis power.Like Selefi Hallac-ı Mansur, his free thoughts has caused jealousy among the people who are interested in conservative fıqh and kalam. Some succinct statements he used for the topics suuch as notably probhecy, attributes of Allah, acquirement, soul and the eternity of universe were misinterpreted and he was adjudged to his empiety. This event ended up with the execution of Aynü'l-Kudât by Seljukian vezier. In this study, we aimed to analyse his defence named Şevka'l-Garib that he wrote while he was in the Bağdat prisons a short time before his death. So we tried to prove that he had so different thoughts than the accusations those were made about him.Key words: Aynü'l-Kudât Hemedânî, Prophecy, Islamic Intellectual History, Acquirement, Şekva'l-Garîb, Ahmed Gazzâlî.