Türk edebiyatında Temîmü`d-Dârî hikȃyeleri (İnceleme-metin)

Abstract

Bu çalışmada, Türk edebiyatı içerisinde değerlendirdiğimiz Temîmü'd-Dârî hikȃyeleri, ilmî usullere uygun olarak ele alınmıştır. Bu kıssalar, tarih boyunca köklü bir gelenek olarak devam eden kıraat meclisleri ve bu meclislerde okunan kitaplar arasında zikredilmektedir. Özellikle okuma ve yazması olmayan halkın, yazılı kültürle buluşturulması, dinî ve ahlâkî açıdan yetiştirilmesi bakımından büyük önem arz etmektedir. Temîmü'd-Dârî hikâyeleri de yaşadığı devrin insanını dinî, ahlâkî ve kültürel açıdan yetiştirecek pek çok unsur barındırmaktadır. Çalışmada öncelikle, tarihî ve edebî nitelik taşıyan temel kaynaklardan ve konu ile ilgili yapılan akademik çalışmalardan hareketle edebiyatımızda hikâye ve hikâyelerin tasnîfi ile ilgili genel bilgiler verilmiştir. Hikâyenin kahramanı ve aynı zamanda tarihî bir kişilik olması sebebiyle Temîm'in tarihî ve menkıbebî hayatları ele alınmıştır. Temîmü'd-Dârî hikâyeleri aynı zamanda bir gelenek olarak varlığını yıllarca devam ettirdiğinden bu anlatı geleneği üzerinde durulmuş ve çalışmaya alınan beş nüshadan hareketle ana hatları ile bir Temîmü'd-Dârî hikâyesi oluşturulmaya çalışılmıştır. Hikâyeler, içerisinde çok sayıda dinî, edebî ve sosyal unsur barındırmaktadır. Bundan dolayı sahaya katkı sağlayacağı düşüncesi ile hikâyeler karşılaştırmalı olarak tahlil edilmiş ve hikâyeler; şahıs, zaman, mekân, dinî unsurlar, kozmik âlem gibi genel başlıklar altında ele alınarak incelenmiştir. Hikâyeler, bütünüyle Eski Anadolu Türkçesi'nin dil özelliklerini taşıdığından çalışmanın Üçüncü Bölümünde hikâye nüshalarının okunmasında izlenen yöntem ve imla hususiyetleri üzerinde durulmuştur. Çalışmanın en sonuna ise seçilen müstakil beş metin eklenmiştir.Anahtar KelimelerTürk Edebiyatı, hikȃye, inceleme, metin, Temîmü'd-Dârî, manzum, mensur.

Temimü'd-Dari stories that is included in Turkish literature have been analyzed in this study academically. These stories have been mentioned in reading meetings that is a long-standing custom and in books that is read in these meetings throughout history. It is quite important meeting with written culture for people who is illiterate especially in respect to gaining religious and moral values. Temimü'd-Dari stories include a lot of factor to save people in the sense of religious, cultural and moral. In the study, it has been informed about story and sorting of the stories in Turkish literature with reference to academic studies about the subject and literal and historical primary resources first of all. Historical and legendary life of Temim who is character of the story and also an historical person has been analyzed. Custom of narration 'Temimü'd-Dari' that maintains its existence for centuries has been discoursed and it has been tried to compose a story of Temimü'd-Dari generally based on the five copies in the study. Stories include a lot of religious, literal and social factors. For this reason, the stories have been analyzed comparatively in contemplation of contribution academically and then the stories analyzed by general titles such as person, time, place, religious factors and cosmic universe. While the stories have the language features of old Turkish totally, method and dictation used in reading of copies have been focused on in third chapter of the study. And mentioned five copies of the text have been added to the end of the study.Key WordsTurkish Literature, story, analyzing, text, Temîmü'd-Dârî, poem