Geç Tunç Çağı sonrası İonia yerleşim mimarisi

Abstract

Kıta Yunanistan ve Ege Adaları'da yapılan kazılar sonucunda Demir Çağlara yönelik bilgilerimiz geniş olmakla beraber Batı Anadolu'da özellikle Erken Demir Çağ'a ait tabakalar yeterince aydınlığa kavuşturulamamıştır. Bu durum bölgedeki yürütülen kazıların yetersiz olması ya da ilgili tabaklara henüz ulaşılamamış olması ile açıklanabilir. İonia kentlerinin uzun süreli ve kesintisiz iskânı sonrasında Demir Çağ'a ait tabakaların daha geç dönem yapılarının altında kaldığı düşünülmektedir. Ayrıca geç dönem yapıları tarafından tahrip oldukları da akılda tutulmalıdır.Geç Tunç Çağ'da daha çok Kıta Yunanistan merkezli Myken ve Girit merkezli Minos kültürünün Batı Anadolu ile etkileşimleri söz konusudur. Batı Anadolu'nun önemli Geç Tunç Çağı merkezleri arasında yer alan Panaztepe, Bakla Tepe, Troia, Liman Tepe ve Miletos gibi yerleşimlerin kültür tabakalarında bu kültürlerin yoğun etkisi tespit edilmiştir. Bu etkileşim kendini mimari kültürde de göstermektedir. Daha çok kompleks ve belirli plan çerçevesinde olan ve sokaklar ile bölünen bu dönemin yapıları Erken Demir Çağ'a gelindiğinde yerini Ege Göçleri'nin etkisiyle müstakil, düzensiz yapılara bırakmıştır. Çalışmanın ana konusunu oluşturan İonia Bölgesi'nin Erken Demir Çağ'a tarihlenen, Phokaia, Klazomenai, Smyrna, Ephesos, Miletos, Erythrai, Khios Emporio ve Samos'ta ortaya çıkarılan yapılar, çağdaşı Yunanistan ve Ege Adaları'nın çoğunda görüldüğü gibi oval, apsidal ve megaron planlı yapılardır. İonların Ege Göçleri'nden sonra İonia diye anılan bölgeye gelişleri ve bu merkezlerdeki kurulan yerleşimlerin mimarisi, topografyası ve coğrafyası antik kaynaklar da göz önünde bulundurularak değerlendirilmiştir. Aynı zamanda bölgede yürütülen son kazılar ile konu hakkındaki bilgilerimizin güncellenmesi amaçlanmıştır.

Although we have sufficient information about the Iron Age in Greece and the Aegean Islands as a result of excavation works conducted in this area, layers in Western Anatolia from the beginning of the Iron Age are not clarified yet. This can be explained by the lack of archaeological excavations conducted in the area or the relevant layers have not been reached yet. As a result of long term and continuous settlement of the cities of Ionia, it is thought that layers of the Iron Age remained under the structures of later periods. In addition, it should be noted that they are also ruined by the structures of later periods. In the Late Bronze Age, mostly Greece Mainland-centered, Mycenaean and Crete-based Minoan culture is in interaction with Western Anatolia. Intense influences of these cultures are seen in the centers of Late Bronze Age of Western Anatolia such as Panaztepe, Bakla Tepe, Troia, Liman Tepe and Miletus. This interaction also shows itself in architectural culture. These structures, which are very complex, divided by streets and designed within a specific plan, have been replaced by irregular structures as a result of the effect of Aegean Migration in the Early Iron Age. Structures found in Phokaia, Klazomenai, Smyrna, Ephesos, Miletos, Erythrai, Khios Emporio and Samos from Early Iron Age in the Ionia region are oval, apsidal and megaron planned structures as found in contemporary Greece and most of the islands. Migration of Ionians to the region called Ionia after Aegean Migration and architecture, topography and geography of the settlements established in these regions are evaluated by taking ancient sources into consideration. At the same time, it is aimed to update our knowledge about the subject by recent excavations carried out in the region.