17. yüzyıl Osmanlı hukukunda tesebbüb halinde damân

Abstract

Osmanlı ulemasından Fudayl Çelebi gibi bazı âlimler tazmin sorumluluğuyla ilgili özel eser kaleme almak suretiyle Hanefi literatürüne önemli katkılarda bulunmuştur. Aynı şekilde şeyhülislamlar da tazminle ilgili verdikleri fetvalarla Hanefi geleneğini sürdürmüşlerdir. Bu çalışmanın birinci bölümünde Osmanlı âlimlerinin eserlerine de atıf yapılarak Hanefilerin genel tazmin sorumluluğu itlâf üzerinde yoğunlaşmak suretiyle ortaya konulduktan sonra ikinci bölümde bu tazmin sorumluluğuyla ilgili olan üç konu ele alınacaktır. Tesebbüb halinde damânla ilgili seçilen bu üç konu, Hanefilerin genel tazmin sorumluluğundan nasıl ve neden ayrıldıklarını ortaya koymaya yöneliktir. Bu üç konudan birincisi olan siâye meselesi, tamamen Hanefilerin tazmin sorumluluğundan ayrılmalarını göstermesi açısından önemlidir. Diğer iki konuda ise tamamen Hanefiler tazmin sorumluluğunu terk etmemiş, sadece bazı meselelerde zaman içerisinde buna aykırı hükümler vermişlerdir. Ayrıca bu çalışmanın amacı, üç meseleyle ilgili 17. yy şeyhülislamlarının verdikleri fetvalarla, Hanefi geleneği ne ölçüde ve nasıl sürdürdükleri ve mezhep içerisinde tartışılan hangi görüşleri esas aldıklarını göstermeye yöneliktir.

Some jurists from Ottoman scholars such as Fudayl Chalabi contributed to Hanafi Literature by writing some books peculiar to the subject of the responsibility of the compensation. Shaykh-ul-Islams also continued (traditional) Hanafi jurisprudence in their fatwas related to the responsibility of the compensation. After Hanafis' general responsibility of the compensation had been shown by referring to the works of Ottoman scholars in the first chapter, three subjects related to casual compensation were explained. These three subjects related to causal compensation aim to show how Hanafis left their general responsibility of the compensation. First of them, siaye, is a very important subject that shows the discrepancy of Hanafis from their responsibility of the compensation. Hanafis do not leave their responsibility of the compensation totally in the next two subjects but they put forward different verdicts in some private subjects. In addition, the aim of this study is to show the degree of shaykh-ul-Islams' obedience to Hanafi tradition and their style, the discussed opinions in the madhhab that they preferred by using 17th century shaykh-ul-Islam fatwas on these three subjects.