1980 - 2000 yılları arası Türk hikâyeciliğinde yapı

Abstract

Edebi türler içerisinde üzerinde en çok tartışan hikâye, Türk edebiyatında Batılı formuyla yaklaşık yüz sene önce tanışır. Her ne kadar sözlü edebiyat döneminden itibaren farklı adlandırmalarla bir hikâye geleneğinden bahsetsek bile ilk örneğini Samipaşazâde Sezai ile gördüğümüz bu türün, yeni bir form olduğu açıktır. Uzun süre diğer türler karşısında var olma ve yer edinme mücadelesi veren hikâye, ancak Ömer Seyfettin ile birlikte yerini sağlamlaştırır. Türk edebiyatında bağımsız bir tür olarak kendi kimliği ile boy gösteren hikâye, hızla kendini geliştirmeye başlar. Maupassant etkisinde olay hikâyeciliği, Çehov etkisinde durum hikâyeciliği, hikâyecilerimiz arasında yaygınlık kazanır. Bu ilk deneyimlerden sonra ise 1950 kuşağı hikâyeciliğimizde yeni bir dönem başlatır. Bu dönemin getirdiği yenilikler 80 sonrası hikâyeciliğimiz üzerinde de oldukça etkilidir. 1980 sonrası ise yüz yıllık hikâye birikiminin tüm imkânlarının kullanıldığı yıllardır. Gerek modernizmin getirdiklerine yapılan eleştiriler gerekse 12 Eylül darbesi sonrası oluşan sosyal ve siyasi yapı, hikâyeciliğimizde çok sesli bir görünüm oluşturur. Modern insanın, gittikçe büyüyen kentlerdeki küçülen yapısı, zamansızlık ve mekânsızlık hikâyeyi yakından ilgilendirir. Bunalan insanın başkaldırısı, hikâyede farklı biçim anlayışlarının doğmasına neden olur. 12 Eylül darbesi ile birlikte toplumcu gerçekçiler, hikâyelerini kent merkezli kurgularlar. Biçimci hikâyeciler, yazınsal sapmalarla yaygın anlayışı eleştiren deneysel uygulamalar peşindedir. Yeni gelenekçiler ise modern insana, unuttuğu, terk ettiği geleneği ve dini hatırlatan bir kurgu ile hikâyeciliğimizin yükselen değeri olurlar. Hikâyeciliğimizin bu dönemdeki en farklı görünümü ise postmodern eserlerde görülür. Yerleşik bütün anlayışı reddeden postmodernizm, bu dönemin en dikkat çeken yeniliğidir. Modern bireyin zaman darlığına uygun olarak geliştirilen küçürek öykü, hikâye türünün en yoğun, en net çığlığı olarak bu dönemde filizlenir. Hikâye-şiir yakınlaşmasından doğan öykü, yeni bir tür olarak teklif edilmektedir. Bu çalışmada, Türk hikâyeciliğinin yüz yıllık birikiminin bu dönemdeki kullanım şekilleri ile birlikte yeni anlayışların oluşturduğu yapı özelliklerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Nicelik olarak en büyük artışın görüldüğü bu dönemde, hikâyemizin nitelik özelliklerinin incelenmesi bu alanda yapılacak çalışmalar için de ışık tutacaktır.Anahtar Sözcükler: hikâye, hikâyede yapı, modern hikâye, postmodern hikâye, toplumcu gerçekçilik.

The story, as a highly debated literary genre among the others, took its western form 100 years ago in Turkish literature. It is clear that this genre, which is first exemplified with Samipaşazâde Sezai, is a brand new form of literature even though a different story tradition has been mentioned since the oral literature period. The story - having strived to exist in the literature for a long time – has been able to secure its position with Ömer Seyfettin. The story, showing up as a separate genre in Turkish literature, has started to progress rapidly. Eventual story under the thumb of Maupassant and situational story under the thumb of Chekhov has begun to spread among Turkish story writers. After these first experiences, 1950s has signaled the start of a new period in Turkish stories. Reforms that have been brought by this era have been influential on post 1980s, as well. Post 1980s is the period of accretion of stories in literature. Not only criticisms based on Modernism but also social and political structure resulting from Turkey coup d'etat have ended up variety in stories. The stories have generally focalized on significance of modern people in big cities, inopportuneness and placelessness. Rebellion of people feeling suffocated has resulted in a different stylistic form. With Turkey coup d'etat, socialist realists have started to set their stories focusing on city centers. Whereas formal story writers have begun to make experiments in order to criticize ongoing impressure, have become the important determinant reminding the modern people the tradition and religion they forgot and left behind. The most different approach in literature of Turkish stories has been observed with postmodern works. Postmodernism that denies ongoing percept, is the most outstanding novelty in this time period. The story which has been developed on time shortage of modern people has become the densest and sharpest representative of its kind at this era. The narrative originating from story-poem relationship has been proposed as a novel genre. In the current study, it is purposed to put forward the usage of accretion of stories in literature as well as a structure from new perspectives. With the evident increase in the number of stories, it is also aimed to examine them qualitatively.Key words: story, structure in story, modern story, postmodern story, socialist realilsm.