Abbâsilerin ilk asrında Cezîre`de isyan hareketleri

Abstract

Bu çalışmada Abbâsîlerin birinci yüzyılında Cezîre'de meydana gelen isyan hareketleri ve bu hareketlere son vermek için Abbâsîlerin izledikleri siyaset ele alınmıştır. Abbâsîler iktidara geldikleri ilk günden itibaren Cezîre bölgesinde yaşayan diğer kavimleri Arap toplumu içinde eritmek için yoğun bir çaba sarfetmişlerdir. Buna tepki olarak birçok isyan hareketi baş göstermiştir. Abbâsîler çok kanlı da olsa bu hareketleri bastırmayı başarmışlardır. Cezire'de Abbâsî hilafetine karşı, başlayan bazı isyan hareketerinin başını Emevî döneminde devlet yönetiminin değişik kademelerinde görev alan şahsiyetler çekmiştir. Bu isyanların önemli bir kısmı Hariciler, az bir kısmı da Hz. Ali'nin soyundan gelenler tarafından çıkarılmıştır. Öte yandan bazı isyanların kabilevi bir nitelik taşıdığı görülmektedir.Bu çalışma bir giriş ve üç bölümden oluşmuştur. Birinci bölümde Cezire bölgesinde Abbâsî hilafetine karşı Haricîlerin başlattığı isyan hareketleri incelenmiştir. İkinci bölümde Emevî ailesi mensubu kişiler veya Emevilerle gönül bağı olan bazı eski devlet görevlilerinin liderlik ettiği muhalefet hareketleri ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise Cezire'deki de muhtelif isyan hareketlerine yer verilmiş, Ukaylilerin kabilevî muhalefeti, Alevî isyanları ve Musul'daki isyanlar ele alınmıştır. Anahtar Sözcükler: Abbâsîler, Cezîre, Mûsul, İsyanlar, Haricîler, Aleviler.

In this study, the revolt movements occurred in the first century of the Abbasid period, and the attitude of Caliphates towards these movements, have been examined. Abbasid, since the first day that they came to power, have made every effort to assimilate other tribes living in the Jazeera region. In response to this, there have been many revolt movements. Abbasid managed to suppress these movements, even if very bloody.Many figure involved in various stages of the Umayyad period, have perform the leadership of these movements. This study is composed of an introduction and three parts . In the first section, the Khariji revolt movements against to the Abbasid caliphates were examined. In the second section, the Umayyads opposition movements against to Abbasid Caliphates and the effects of these movements were analyzed. In the third section, the various movements against to Abbasid Caliphates ; the tribal opposition in Jazeera region, Alevite rebellions and uprisings in Mosul were examined . Key Words: Abbasid, Jazeera, Mousul, Rebellions, Khawarij, Alawid