Nişancızâde`nin Nûru`l-`ayn adlı eserinin tahkik ve tahlili (40. fasıl)

Abstract

Şeyh Bedreddin (ö. 823/1420), Mecdüddîn el-Üsrûşenî'nin (ö. 637/1240) el-Fusûl'ü ile Zeynüddîn el-Mergînânî'nin (ö. 670/1271) Fusûlü'l-ihkâm fî usûli'l-ahkâm adlı eserini bir araya getirdiği, Osmanlı'da uzun seneler kadılar için müracaat kaynağı olan Câmi'u'l-Fusûleyn isimli bir eser yazmıştır. Şeyh Bedreddin bu eserinde Hanefi mezhebinin temel metinlerinde yer alan bazı meselelerde âlimlere itiraz ve eleştirilerde bulunmuş, sonraki devirlerde müellifin bu itiraz ve eleştirilerine cevap olmak üzere eserler kaleme alınmıştır. Bu eserlerden birisi de Nişancızâde Mehmed'in (ö. 1031/1621) Nûru'l-'Ayn fî Islâhi Câmi'u'l-Fusûleyn adlı eseridir. Bu çalışmada anılan eserin elfâz-ı küfür konusuna tahsis edilmiş olan 40. faslının tahkik ve tahlili gerçekleştirilmiş ve bu çerçeve ile sınırlı olmak üzere Nişancızâde'nin Câmi'u'l-Fusûleyn'e katkısı ortaya konmaya çalışılmıştır. Araştırmamız üç bölümden oluşmakta olup; ilk bölümde Nûru'l-'Ayn fî Islâhi Câmi'u'l-Fusûleyn'e kadar Hanefi mezhebi metinlerinde elfâz-ı küfür konusunun nasıl ele alındığına ve Osmanlı döneminde kaleme alınan başlıca risalelere genel bir bakış yapılmış, ikinci bölüm Nûru'l-'Ayn'ın 40. faslının incelenmesine ve Câmi'u'l-Fusûleyn'in 38. faslı ile karşılaştırmasına ayrılmış, son bölümde ise Nûru'l-'Ayn'ın 40. faslı iki farklı müellif nüshasına dayanılarak tahkik edilmiştir.

Sheikh Badreddin wrote a book titled Jâmi' al-Fusûlayn which had been used for a long time in the Ottoman Empire as a handbook for judges. In this book, he combined Majd al-Dîn al-Usrusheni's (632/1235) al-Fusûl and Zayn al-Dîn al-Margīnânî's (670/1271) Fusûl al-Ihkâm fi Usûl al-Ahkâm. Sheikh Badreddin objected to some issues involved in the leading texts of Hanafi school in the study. In subsequent periods, some scholars wrote books in order to response to his objections and criticisms. One of these books is Nûr al-Ayn fî Islâh Jâmi' al-Fusûlayn by Nisancizade Mehmet. Our study consists of three chapters; the first chapter ise devoted to how Hanafî scholars dealt with the issue of alfâz al-kufr until Nûr al-Ayn fî Islâh Jâmi' al-Fusûlayn and analysis of the works written about this issue in the Ottoman Empire. The second chapter is dedicated to examination of the 40th part of Nûr al-Ayn fî Islâh Jâmi' al-Fusûlayn and 38th part of Jâmi' al-Fusûlayn and its 40th part are compared. In the last chapter, the 40th part of Nûr al-Ayn fî Islâh Jâmi' al-Fusûlayn is critically edited based on two copies by Nisancizade Mehmet.Key words:Câmi'u'l-Fusûleyn, Nişancızâde, Elfâz-ı küfür, Şeyh Bedreddin, Nûru'l-'Ayn