Harîrî`nin lahn anlayışı

Abstract

Arap dilbilimciler, Arapçayı korumak amacıyla gramer kurallarının tespiti ve kelime derlemesi gibi çalışmalar yapmıştır. Söz konusu gaye ile yapılan çalışmalardan biri de hatalı kullanımların teşhir edilmesini ve doğru kullanımların tespit edilerek toplumda yer edinmesini amaçlayan lahn eserlerinin telifidir. Bu amaçla kaleme alınan eserlerden bir tanesi de Harîrîʼnin `Durretu'l-gavvâs fî evhâmi'l-havâs` isimli eseridir.Lahn anlayışının ortaya konulması bağlamında Harîrîʼnin dildeki değişim ve gelişime yaklaşımını ve Durreʼnin metot ve içerik açısından alandaki diğer eserlerle mukayesesini amaçlayan bu çalışmada, dil ve lahn kavramlarının tanımı üzerinde durulmuş, ortaya çıkış süreçleri ve ilişkili kavramlar incelenmiştir. Ulaşılan lahn eserleri metot ve muhteva açısından gözden geçirilerek Durreʼnin alandaki yeri ve alana katkısı tespit edilmiştir. Durreʼde ele alınan örneklerden yola çıkılarak Harîrî'nin lahn anlayışı ortaya konmuştur.Ayrıca Arap dilcilerinin Durreʼde derlenen hatalı kullanımlara yaklaşımları incelenmiş ve Harîrîʼnin iddiaları, Arap dilinin genel kullanım ve temel ilkeleri ekseninde eleştirel bir yaklaşımla ele alınmıştır. Son olarak da Harîrîʼnin diğer eserleri irdelenmiş ve Durreʼdeki yaklaşımıyla tutarlılığı test edilmiştir.Çalışma neticesinde Harîrî ve bazı dilciler arasında farklı yaklaşımlar olduğu görülmüştür. Bu farklılığın temelinde hatalı kullanımların tespitinde benimsenen dayanak ve kıstasların yanı sıra bağlı olunan gramer ekolünün de bariz etkisi olduğu gözlemlenmiştir. Harîrîʼnin hatalı kabul ettiği bazı kullanımları, diğer eserlerinde kullanarak kendisiyle çeliştiği de tespit edilmiştir.

Arab linguists conducted studies on determination of grammar rules and compilation of vocabulary to preserve the Arabic language. One of the fields of these studies was the studies on lahn (language mistakes) that aim to expose the misuses in language and to determine the proper uses and establish those in the public practice. One of the works that were written with the abovementioned aim was Harîrî's oeuvre titled `Durretu'l-gavvâs fî evhâmi'l-havâs`.In the present study that aimed to determine Harîrî's approach to change and development in the language and compare the methodology and content in Durre with other studies in the literature, definitions of the concepts of language and lahn were addressed and the emergence of these concepts and related topics were discussed. The studies on lahn that were accessed were reviewed based on methodology and content to determine the perspective and contribution of Durre to the field. Harîrî's approach to lahn was indicated based on the samples provided in Durre.The approaches of Arab linguists to the misuses compiled in Durre were determined and Harîrî's claims were examined with a critical approach based on the general use and basic principles of the Arabic language. Finally, other works of Harîrî were scrutinized and tested for consistency with his approach in Durre.Study findings demonstrated that there were differences between the of Harîrî and certain other linguists. It was observed that these differences were due to the foundations and criteria adopted in determination of misuses, as well as the adopted grammar school by the authors. It was also determined that Harîrî used certain phrases that he considered wrong in his other works, contradicting his own approach.