Bismil ağzı (İnceleme-Metinler-Dizin)

Abstract

Bu çalışmamızda, Bismil ilçesi ile Bismil'e bağlı Aralık, Aşağı Darlı (Ulutürk), Köseli, Seyithasan (Bakacak) ve Türkmenhacı köylerinden derlenen metinlerden hareketle bu bölgenin ağız özellikleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışmamız, ``giriş'', ``inceleme'', ``metinler'' ve ``dizin'' olmak üzere dört ana bölümden oluşmaktadır.Giriş bölümünde bölgenin tarihi, coğrafi, sosyo-ekonomik, idari, etnik ve demografik yapısı ile ilgili bilgiler bulunmaktadır. Bu bölümde ayrıca, inceleme yapılan bölgeyi gösteren bir harita ile birlikte bölgenin ağız özelliklerine göre durumu ve Bismil ağzı ile ilgili yapılmış çalışmalar da verilmiştir.İnceleme bölümü, ``ses bilgisi'', ``şekil bilgisi ve ``cümle bilgisi'' olmak üzere üç ana başlığa ayrılmıştır. Bu bölümde bölge ağzı, dilbilgisi yönünden ayrıntılı bir biçimde incelenerek yazı dilimizle benzeşen veya farklılaşan noktalar tespit edilmeye çalışılmıştır.Metinler bölümünde, inceleme bölgesindeki kaynak kişilerden alınan sesler çeviriyazı işaretleri kullanılarak derlenmiş ve toplam 71 farklı metin oluşturulmuştur. Daha sonra derlenen bu metinler, türlerine göre sınıflandırılmıştır.Çalışmanın sonunda derlenen metinlerden bir dizin oluşturulmuştur. Bu dizinde sözcüklerin anlamları ve hangi dile ait oldukları belirtilmiştir. Sözcüklerin aldıkları ekler ise, ek sırasına uyularak belli bir düzen içerisinde sıralanmıştır.Anahtar Kelimeler: Bismil ağzı, ses bilgisi, şekil bilgisi, cümle bilgisi, dizin.

In this study, with the help of the texts that collected from Bismil and Bismil?s villages Aralık, Aşağı Darlı (Ulutürk), Köseli, Seyithasan (Bakacak) and Türkmenhacı it was tried to put forward dialect feautures of the district. Our study consists of four main sections as introduction, analysis, texts and index.In introduction section, there are informations about historical, geographic, socio-economic, governing, ethnic and demographic structure of the district. In this section, a map which shows the research area and the regional dialect feature condition of the district and related studies about Bismil dialect were also given.Analysis section was seperated into three main headings as ``phonetics??, ``morphology?? and ``syntax?? . In this section, dialect of the district was examined in terms of grammer in detail and it was tried to detect similar or diffirent points with our written language.In texts section, audio recordings which have taken from the experimentals in the research area were collected by using transcription marks and totally 71 diffirent texts were formed. Later, these collected texts were classified in terms of their types.At the end of the study, a grammatical index was generated from the collected texts. In this index, the meanings of the words and which language it belongs to were stated. Suffixes of the words were regularly put in order by paying attention to the suffix order.Key Words: Bismil dialect, phonetics, morphology, syntax, index.