Anadolu liselerinde görevli öğretmenlerin iş çevresine uyum düzeyleri (Diyarbakır ili örneği)

Abstract

Bu araştırmanın amacı, Anadolu liselerinde görevli öğretmenlerin iş çevrelerine uyum düzeylerinin nasıl olduğunu belirlemektir. Bu nedenle, öğretmenlerin iş çevrelerini oluşturan `okul`, `iş`, `meslektaş` ve `yöneticiler` ile olan uyum düzeylerini belirlemek amacıyla öğretmenlerin öğrenim durumu, cinsiyet, medeni durum, alan, mesleki kıdem ve okul büyüklüğü değişkenlerine göre algıları arasında anlamlı bir fark olup olmadığı araştırılmıştır.Araştırmanın evrenini, 2012-2013 eğitim-öğretim yılında Diyarbakır il merkezinde bulunan 14 resmi Anadolu lisesinde görevli 424 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise, evrenden random yöntemiyle seçilen 215 öğretmen oluşturmuştur. Bu durumda, örneklemin evreni temsil etme oranı % 50,7'dır.Araştırmada, veri toplama aracı olarak, Demirkasımoğlu (2012) tarafından hazırlanan `Kamu ve Özel İlköğretim Okulu Sınıf Öğretmenlerinin Psikolojik Sözleşme Algıları ve İş Çevresine Uyum Düzeyleri ile İlişkisi` adlı doktora çalışmasının veri toplama aracının ikinci bölümü olan `Öğretmenlerin İş Çevresine Uyum Ölçeği` kullanılmıştır. Ölçme aracı 4 alt boyuttan oluşmuştur. Bunlar: `Öğretmen-Okul Uyumu`, `Öğretmen-Meslektaş Uyumu`, `Öğretmen- İş Uyumu` ve `Öğretmen-Yönetici Uyumu` dur. Ölçme aracında, Anadolu liselerinde görevli öğretmenlerin iş çevresine uyum düzeylerini ölçmeye yönelik 22 soru bulunmaktadır. Verilerin analizinde; SPSS 20.0 programından yararlanılarak, aritmetik ortalama ve standart sapma puanları hesaplanmıştır. Öğrenim durumu, cinsiyet ve medeni durum değişkenleri için t-testi; alan, mesleki kıdem ve okul büyüklüğü değişkenleri için ise tek yönlü varyans analizi (ANOVA) uygulanmıştır. Anlamlılık düzeyi 0,05 olarak alınmıştır.Araştırma sonucunda, öğretmenlerin iş çevrelerine uyum düzeylerinin ölçek bazında `orta` düzeyde ( = 3,23) olduğu saptanmıştır. Ortalaması en yüksek ve aynı düzeyde çıkan alt boyutlar `Öğretmen-Okul Uyumu` ve `Öğretmen- Meslektaş Uyumu` dır. Ortalaması en düşük çıkan boyut ise `Öğretmen- Yönetici Uyumu` dır.Öğrenim durumu, cinsiyet ve medeni durum değişkenlerine ilişkin yapılan analiz sonucunda alt boyutların hiçbirinde anlamlı bir fark saptanmamıştır. Alana ilişkin yapılan analiz sonucunda `Öğretmen-İş Uyumu` ve `Öğretmen-Yönetici Uyumu` alt boyutlarında anlamlı bir fark saptanmamıştır. Ancak, `Öğretmen-Okul Uyumu` ve `Öğretmen-Meslektaş Uyumu` alt boyutlarında anlamlı bir fark saptanmıştır. Mesleki kıdeme ilişkin yapılan analiz sonucunda sadece `Öğretmen-Meslektaş Uyumu` alt boyutunda anlamlı bir fark bulunmuş, diğer alt boyutlarda herhangi anlamlı bir fark bulunmamıştır. Okul büyüklüğüne ilişkin yapılan analiz sonucunda ise sadece `Öğretmen-Yönetici Uyumu` boyutunda anlamlı bir fark bulunmuş olup, diğer boyutların hiçbirinde anlamlı bir fark bulunmamıştır.Öğretmenlerin iş çevresine uyum ölçeğinde, en yüksek ortalamaya sahip madde `Öğretmen- Meslektaş Uyumu` alt boyutunda yer alan `Meslektaşlarımla iyi geçinirim` maddesidir ( = 4,19/Çok Katılıyorum, 18. madde). Ölçme aracındaki en düşük ortalamaya sahip madde ise `Öğretmen- Okul Uyumu` alt boyutunda yer alan `Okulumda uygulanan politikaların büyük çoğunluğunu benimsiyorum` maddesidir ( = 2,52/Az Katılıyorum, 4. madde). Anahtar Kelimeler: Anadolu lisesi, uyum, iş uyumu, iş çevresine uyum.

The purpose of this study was to determine how Anatolian high school teachers' fit level to their work environment is. Therefore, in order to determine teachers' level of fit with their `school`, `work`, `colleagues` and `administrators` that form teachers' work environment, it was investigated whether there is a significant difference between teachers' perceptions according to education level, gender, marital status, branch, professional seniority and school size variables. The population of this study was 424 teachers in 14 official Anatolian high schools that located in the city center of Diyarbakir in 2012-2013 academic year. Sample of the study is 215 teachers who were selected from these schools randomly. In this case, the ratio of sampling to the total target population is 50, 7%. In the study, as questionnaire `Teachers' Work Environment Fit Scale` was used. The scale was used by Demirkasımoğlu (2012) as the second part of the data collection tool of the doctoral studies called `The Relationship between Psychological Contract Perceptions and Person-Environment Fit Levels of Public and Private Elementary School Teachers`. The questionnaire is composed of four sub-dimensions. They are: `Teacher- School Fit`, `Teacher -Colleagues Fit`, `Teacher-Profession Fit` and `Teacher-Administer Fit`. In the questionnaire, there are 22 questions which were designed to measure the level of Anatolian high school teachers' level of work environment fit. In the analysis of data, SPSS 20.0 program was used to calculate the arithmetic mean and standard deviation scores. The t-test was used for education level, gender and marital status variables; one-way (ANOVA) variance test analysis was applied for branch, professional seniority and school size variables. The level of significance is taken as 0.05. As the result of the study, teachers' level of fit with their work environment was found `medium` level ( = 3.23) on the basis of the scale. The sub-dimensions which have the highest and the same mean levels are `Teacher- School Fit` and `Teacher-Colleagues Fit`. The sub-dimension which has the lowest mean is `Teacher - Administrator Fit`.In the results of the analysis regarding education statues, gender and marital status, there were not found any significant differences in any of the sub-dimensions. In the analysis results related to branch there was not a significant difference in the dimensions of `Teacher- Profession Fit` and `Teacher-Administer Fit`. But there is a significant difference in the dimensions of `Teacher- School Fit` and `Teacher- Colleagues Fit`. The analysis results related to professional seniority only in the sub- dimension of `Teacher- Colleagues Fit` has a significant difference. There were no significant differences in other sub-dimensions. In the results of the analysis related school size only in the sub- dimension of `Teacher- Administer Fit` was a significant difference, there were not any significant differences in other dimensions.In the questionnaire of teachers' environment fit, the item (item 18) which has the highest mean ( = 4.19) is `I get along well with my colleagues` in the sub-dimension of `Teacher - Colleagues Fit`. In the questionnaire the item (item 4) which has the lowest mean ( = 2.52) is `I adopt the majority of school policies in my school` in the sub- dimension of `Teacher- School Fit`.Key Words: Anatolian high school, fit, fit of work, work environment fit.