İlkokul müdürlerinin dağıtımcı liderlik davranışları ile öğretmenlerin motivasyon ve yaratıcılık düzeyleri arasındaki ilişki(Diyarbakır ili örneği)

Abstract

Bu araştırmanın amacı; kamu ilkokullarında görevli öğretmenlerin algılarına göre, ilkokul müdürlerinin dağıtımcı liderlik davranışları ile öğretmenlerin motivasyon ve yaratıcılık düzeyleri arasındaki ilişkiyi saptamaktır. Araştırma genel ve ilişkisel tarama modeline dayalı olarak yapılmıştır. Araştırmanın evrenini, 2013-2014 eğitim-öğretim yılında Diyarbakır İli merkez ilçe ve bağlı 13 ilçe merkezinde görev yapan 4552 ilkokul öğretmeni oluşturmaktadır. Random yöntemi ile evrenden seçilen 1000 öğretmene veri toplama araçları uygulanmış ancak 842'si değerlendirmeye alınmıştır.Araştırmada araştırmacı tarafından geliştirilmiş olan üç alt boyut ve 37 sorudan oluşan `Dağıtımcı Liderlik Ölçeği`, öğretmenlerin motivasyon düzeylerini belirlemek amacıyla iki alt boyut ve 19 sorudan oluşan `Öğretmen Motivasyon Ölçeği` ve öğretmenlerin yaratıcılık düzeylerini belirlemek üzere üç alt boyut ve 28 sorudan oluşan `Öğretmen Yaratıcılığı Ölçeği` kullanılmıştır. Verilerin analizinde aritmetik ortalama, standart sapma, yüzdelik değer, t-testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA), korelasyon analizi yöntemleri kullanılmıştır. Araştırma sonucunda ulaşılan bazı önemli bulgular şunlardır: 1. İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin ilkokul müdürlerinin dağıtımcı liderlik davranışları ile ilgili alt boyutlardaki algılarının ortalamaları; açık liderlik için `çok katılıyorum` ( =3,49), okul kültürü için `orta düzeyde katılıyorum` ( =3,29), çalışanların katılım ve dinamikliği için ise `çok katılıyorum` ( =3,43) düzeyinde saptanmıştır. Tüm ölçek bazındaki puan ise `çok katılıyorum` ( =3,40) düzeyinde bulunmuştur.2. İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin motivasyon düzeylerine ilişkin algılarının alt boyutlardaki ortalamaları içsel motivasyon için, `çok katılıyorum` ( =3,61), dışsal motivasyon` için `tamamen katılıyorum` ( =4,33) düzeyinde saptanmıştır. Tüm ölçek bazındaki puan ise `çok katılıyorum` ( =3,99) düzeyinde saptanmıştır.3. İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin yaratıcılık düzeylerine ilişkin alt boyutlardaki algılarının ortalamaları uzmanlık için `tamamen katılıyorum` ( =4,21), yaratıcı düşünme becerisi için `çok katılıyorum` ( =3,82), motivasyon için ise `orta düzeyde katılıyorum` ( =3,20) olarak saptanmıştır. Tüm ölçek puanı ise `çok katılıyorum` ( =3,78) düzeyinde saptanmıştır.4. İlkokul öğretmenlerinin, ilkokul müdürlerinin dağıtımcı liderlik davranışlarına ilişkin algıları arasında `öğrenim durumu`, `cinsiyet`, `medeni durum`, `branş veya sınıf öğretmeni olma` ve `mesleki kıdem` değişkenlerine göre dağıtımcı liderlik ve alt boyutlarında anlamlı bir farklılık bulunmaz iken, `okul büyüklüğü` ve `görev yaptıkları yer` değişkenlerine bağlı olarak anlamlı bir fark saptanmıştır.5. İlkokul öğretmenlerinin motivasyon düzeylerine ilişkin algıları arasında; `öğrenim durumu`, `medeni durum`, `branş veya sınıf öğretmeni olma` değişkenlerine göre öğretmen motivasyonu ve alt boyutlarında anlamlı bir farklılık bulunmaz iken, `cinsiyet`, `mesleki kıdem`, `okul büyüklüğü` ve `görev yaptıkları yer` değişkenlerine bağlı olarak anlamlı bir fark saptanmıştır.6. İlkokul öğretmenlerinin yaratıcılık düzeylerine ilişkin algıları arasında; `medeni durum` ve `okul büyüklüğü` değişkenlerine göre öğretmen yaratıcılığı ve alt boyutlarında anlamlı bir farklılık bulunmaz iken `öğrenim durumu`, `cinsiyet`, `mesleki kıdem`, `branş veya sınıf öğretmeni olma` ve `görev yaptıkları yer` değişkenlerine göre anlamlı bir fark saptanmıştır.7. İlkokul yöneticilerinin dağıtımcı liderlik davranışları ile öğretmenlerin motivasyon düzeyleri arasında pozitif yönde ve `orta düzeyde` (r=0,443) anlamlı bir ilişki bulunmuştur. 8. İlkokul yöneticilerinin dağıtımcı liderlik davranışları ile öğretmenlerin yaratıcılık düzeyleri arasında yine pozitif yönde ve `orta düzeyde` (r=0,432) anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır.Anahtar Kelimeler: Liderlik, dağıtımcı liderlik, öğretmen motivasyonu, öğretmen yaratıcılığı.

The purpose of this study was to determine the relationship between primary school principals' distributed leadership behavior and teachers' levels of creativity and motivation from the perspective of the teachers' perceptions. The study was carried out based on the general and relational survey model. The research population was made up of a total of 4552 primary school teachers from 13 central districts of the city of Diyarbakir in the academic year of 2013-2014. In the study, the data collection instrument was applied to 1000 teachers randomly selected from the research universe, yet 842 of these teachers were included in the analysis. In the study, the `Distributed Leadership Scale` made up of 37 items and three sub-dimensions developed by the researcher to determine the primary school principals' distribute leadership behavior, the `Teachers' Motivation Scale` made up of 19 items and two sub-dimensions to determine the teachers' levels of motivation and the `Teachers' Creativity Scale` made up of 28 items and three sub-dimensions to determine the teachers' levels of creativity were applied. For the analysis of the data, mean scores, standard deviations, t-test, one-way analysis of variance (ANOVA) and correlational analysis techniques were used. The results revealed the following findings: 1. The primary school teachers' mean scores regarding their perceptions for the sub-dimensions related to the principals' distributed leadership behavior were found to be `I agree to a large extent` ( =3,49) for open leadership, `I agree to a moderate extent` ( =3,29) for school culture and `I agree to a large extent` ( =3,43) for employees' participation and dynamism. As for the score regarding the whole scale, it was found to be `I agree to a large extent` ( =3,40).2. The primary school teachers' mean scores regarding their perceptions for the sub-dimensions related to their levels of motivation were found to be `I agree to a large extent` for ( =3,61) for internal motivation and `I completely agree` ( =4,33) for external motivation. As for the score regarding the whole scale, it was found to be `I agree to a large extent` ( =3,99).3. The primary school teachers' mean scores regarding their perceptions for the sub-dimensions related to their levels of motivation were found to be `I completely agree` ( =4,21) for specialization, `I agree to a large extent` ( =3,82) for creative thinking skills and `I agree to a moderate extent` ( =3,20) for motivation. As for the score regarding the whole scale, it was found to be `I agree to a large extent` ( =3,78).4. In the study no significant difference was found between the primary school teachers' perceptions of the primary school principals' distributed leadership behavior regarding distributed leadership and its sub-dimensions with respect to the variables of `educational background`, `gender`, `marital status`, `being a field teacher or being an elementary school teacher` and `professional experience`, yet there was a significant difference with respect to the variables of `school size` and `the location of teaching`.5. In the study, no significant difference was found between the primary school teachers' levels of motivation regarding teachers' motivation and its sub-dimensions with respect to the variables of `educational background`, `marital status` and `being a field teacher and being an elementary school teacher`, while there was a significant difference in terms of the variables of `gender`, `professional experience`, `school size` and `location of teaching`.6. In the study, no significant difference was found between the primary school teachers' perceptions of levels of creativity regarding teachers' creativity and its sub-dimensions with respect to the variables of `marital status` and `school size`, while there was a significant difference in terms of the variables of `educational background`, `gender`, `professional experience`, `being a field teacher or being an elementary school teacher` and `location of teaching`.7. In the study, a `moderate level` of positively significant relationship was found between the primary school principals' distributed leadership behavior and the teachers' levels of motivation (r=0,443). 8. Lastly, a `moderate level` of positive relationship was found between the primary school principals' distributed leadership behavior and the teachers' levels of creativity (r=0,432).Key Words: Leadership, distributed leadership, teacher motivation, teacher creativity.