Fen alanları öğretmen adaylarının genetiği değiştirilmiş organizmalara (GDO) ilişkin metaforları ve görsel imajları

Abstract

Bu araştırmada, fen alanları öğretmen adaylarının genetiği değiştirilmiş organizmalara (GDO) ilişkin metaforlarının ve görsel imajlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada nitel araştırma modeli kapsamında olgu bilim (fenomenoloji) deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu 2016-2017 eğitim-öğretim yılı bahar yarıyılında Dicle üniversitesi Eğitim Fakültesi fen alanlarında (biyoloji, fizik, kimya, fen bilgisi) öğrenim gören 189 öğretmen adayından oluşmaktadır. Araştırmada veri toplamak amacıyla kullanılan form iki bölümden oluşmaktadır. Formun birinci bölümünde öğretmen adaylarından `GDO………gibidir çünkü………`, ikinci bölümde ise `GDO kavramının size hatırlattıklarını çiziniz` sorularını doldurmaları istenmiştir. Bu kapsamda veriler incelenerek elde edilen veriler frekans (f) ve yüzdelik (%) olarak hesaplanmış elde edilen sonuçlar tablolaştırılmıştır. Çalışmaya katılan 189 öğretmen adayı tarafından 150 geçerli metafor üretildiği tespit edilip 39 tanesi geçersiz sayılmıştır. Veri toplama aracının birinci bölümünde sorulan soru ile elde edilen metaforlar benzer ve ortak özelliklerine göre; `1. Görünüş veya yapısal olarak değişime uğrama, 2. Yararlı gibi görünüp zararlı etkilerinin olması, 3. Zararlı etkilerinin olması, 4. Zararlı etkilerinin sonradan ortaya çıkması, 5. Hem yararlı hem de zararlı etkilerinin olması, 6. Yararlı etkilerinin olması` şeklinde 6 kategorileri altında toplanmıştır. En çok metafor f=51 ile görünüş veya yapısal olarak değişime uğrama ve en az metafor f=6 ile yararlı etkilerinin olması kategorisinde yer almaktadır. Veri toplama aracının ikinci bölümünde öğretmen adaylarının GDO'lara ilişkin çizimleri incelendiğinde 128 geçerli görsel imaj belirlenmiş, 61 görsel imaj amaca uygun olmadığı veya boş bırakıldığı için geçersiz sayılmıştır. Öğretmen adaylarının çizdikleri görsel imajlar benzer ve ortak özelliklerine göre; `1. Görünüş veya yapısal olarak değişime uğrama, 2. Yararlı gibi görünüp zararlı etkilerinin olması, 3. Zararlı etkilerinin olması, 4. Hem yararlı hem de zararlı etkilerinin olması, 5. Yararlı etkilerinin olması` şeklinde 5 kategori altında gruplandırılmıştır. Veriler incelendiğinde 90 görsel imajla ile en çok çizim görünüş veya yapısal olarak değişime uğrama kategorisinde en az görsel imaj ise 1 çizim ile yararlı etkilerinin olması kategorisinde yer almaktadır. Metaforlar kategorisinde yer alan zararlı etkilerinin sonradan ortaya çıkması kategorisi görsel imajlarda bu kategoriyi destekleyen çizim olmaması sebebiyle yer almamaktadır. Araştırmanın sonucuna göre öğretmen adaylarının büyük bir kısmının GDO kavramına ilişkin olumsuz algılara ve bazı kavram yanılgılarına sahip oldukları belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO), Metafor, Görsel İmaj.

In this study the aim is to determine the metaphors and visual images on genetically modified organisms (GMO) of preservice science teachers. In this study phenomenology method is employed in scope of the qualitative research model. Study group is comprised of 189 preservice teachers studying in science fields (biology, physics, chemistry, science) at Dicle University, Faculty of Education in the spring semester of 2016-2017 academic year. The form used for data collection in scope of the study is comprised of two sections. In the first section the preservice teachers are asked to fill in the query `GMO is like ……… because ………`, and in the second section they are asked to `please draw what GMO reminds you.` The data collected in this scope was analysed with frequency (f) and percentage (%) calculations and the results derived from these analyses were listed in tables. It is determined that among the 189 preservice teachers 150 valid metaphors were generated, while 39 were invalid. The metaphors gathered with the query posed in the first section of the data collection means were grouped under 6 categories according to their similarities and common characteristics as follows: `1. Visual or structural transformation; 2. Having hazardous effect while seems benefical; 3. Having hazardous effects; 4. Having late emerging hazardous effects; 5. Having both beneficial and hazardous effects; 6. Having beneficial effects.` The largest number of metaphors are found in the visual or structural transformation category with a value of f=51, while the smallest number of metaphors are found in the having beneficial effects category with a value of f=6. When the drawings are examined in second section of the data collection means, it is determined there are 128 valid visual images, while 61 visual images were invalid due to being unsuitable for the purpose or being left blank. The visual images drawn by preservice teachers were grouped under 5 categories according to their similar and common characteristics as follows: `1. Visual or structural transformation; 2. Having hazardous effect while seems benefical; 3. Having hazardous effects; 4. Having both beneficial and hazardous effects; 5. Having beneficial effects.` When the drawings are examined it is determined that the largest number of drawings is found in the visual or structural transformation category with 90 visual images, while the smallest number of drawings is found in the having beneficial effects category with 1 visual image. The having late emerging hazardous effects category found among the metaphor categories is not found among these visual image categories since there is not drawing supporting this category among the drawings. In result of the study it is determined that a large number of preservice teachers have negative perceptions on GMO concept as well as some misconceptions. Keywords: Genetically modified organisms (GMO), Metaphor, Visual Image