Alışveriş merkezlerinde fiziki konfor kriterlerinin evrensel tasarım ilkeleri doğrultusunda incelenmesi: Geniş programlı bir AVM deneyimi

Abstract

Kamusal mekânlardan olan geniş programlı bir alışveriş merkezinde (AVM girişinden sinema katına kadar dolaşım, kullanım alanları-otopark dahil olmak üzere) AVM'ye ait tüm ortak kullanım ve dolaşım alanlarındaki fiziki konfor ölçütlerinin evrensel tasarım ilkeleri doğrultusunda incelenmesi çalışmanın çıkış noktasını oluşturmaktadır. Bu çalışmada; ele alınan geniş programlı AVM'de fiziki konfor ölçütlerinin evrensel tasarıma uygunluğunu tespit etmek, fiziksel konfor bilincini etkileyen ve fiziksel konfor bilincini oluşturan faktörleri belirlemek amaçlanmıştır. Çalışma AVM'nin ele alınan ortak kullanım ve dolaşım alanlarında; sağlanması gereken fiziksel konfor ölçütlerinin kendi içerisinde evrensel tasarım doğrultusunda detaylı bir şekilde incelenmesi ve buradan hareketle yapılan tespit ve saptamaları kapsamaktadır. Bu çalışmanın evrensel tasarım anlayışında farkındalık yaratarak mimari anlamda; mimar, iç mimar, peyzaj mimarlarına AVM tasarımlarında önemli noktalarda yön vereceği düşünülmektedir. Bununla birlikte AVM işletmeleri açısından; evrensel tasarım ilkeleri kapsamında tasarım yapılarak hizmet verilmesi gerektiği düşünülmektedir. Pratikte ise; bundan sonra yapılacak olan akademik çalışmalara referans olacağı öngörülmektedir. Geniş programlı bir AVM'de anket uygulaması, fotoğraf-video çekimleri, yerinde gözlem ve inceleme, empati yoluyla (engelli biri gibi davranarak) uygulamalı deneyimleme gibi yöntemlerle alan çalışması yapılmıştır. Bu yöntemlerle yapılan alan çalışması farklı gün ve saatlerde gerçekleştirilmiştir. Alışveriş merkezinin ortak kullanım ve dolaşım alanları fiziki konfor kriterleri; standartlar ve yönetmelikler doğrultusunda tüm bu alanların her biri evrensel tasarımın her ilkesine ve konfor kavramına göre ayrı alt başlıklar halinde detaylı bir şekilde değerlendirilmiştir. Çalışılan AVM'de ele alınan alanlarla ilgili olması gereken evrensel tasarım özellikleri ile fiziki konfor ölçütlerinin evrensel tasarıma uygunluk derecelerinin belirtildiği; özet niteliğindeki tablolar ve deneyimlemede yapılan tespitler de çizim ve fotoğraflarla gösterilmiştir. Bu çalışmada, alan çalışması yapılan AVM'nin genel olarak evrensel tasarım anlayışına uygun nitelikte olduğu görülmüştür. AVM genel olarak, kullanıcı konforunun ön planda olduğu insan odaklı yani; kullanıcıların eylemini, kullanımını rahatlatan ve yönlendiren olumlu bir AVM olarak değerlendirilmiştir. Bunun yanı sıra AVM'de tam görme engeli olan kullanıcılara yönelik; bütün önlemlerin alınmadığı tespit edilmiştir. Birtakım uygulamalarla bazı önlemlerin alındığı fakat eksik ve/ya hatalı bulunduğu için bu uygulamaların yeterli olmadığı saptanmıştır. Alan çalışmasında uygulanan anket verileri ışığında Spss programı ile istatistiksel veri analizleri yapılıp, çıkan anket sonuçları tablolarla belirtilmiştir. Anket verileri sonucunda kullanıcıların AVM ile ilgili değerlendirmeleri ve memnuniyet düzeyleri belirtilmiştir. Çalışılan geniş programlı AVM'de fiziksel konfor bilincini etkileyen faktörler, tablolar ve ileri düzey istatistiki analizlerle açıklanmıştır. Bu analizler doğrultusunda fiziksel konfor bilincini oluşturan dört boyut (iç mekân algısı, aydınlatma çeşitleri, gürültü-ses ve havalandırma ile koku ve sirkülasyon) ortaya çıkmıştır.

The main objective in this study is to investigate the physical comfort measurements of all shared circulation spaces (the circulation and communual area from the entrance to the cinema floor including the car park) in a shopping mall which is a public space having broad program in accordance with universal design principles. Within this study, determining the correspondance of the comfort measurements of the targeted broad programmmed shopping center's to the universal design principles and the conditions creating and affecting the physical comfort awareness are aimed at. The study includes a detailed investigation of the due physical comfort measurements of the mentioned spaces in the targeted shopping mall in accordance with the universal design principles and thereby getting some detections. It is thought that this study will, in architectal terms, give some ideas to the architects ,interior architects and landscape architects on the design of shopping malls at very crucial points by raising awareness in the thought of the universal design principles. In addition, it is thought that shopping mall operators should design their buildings and services in accordance with the universal design principles. It is envisaged, in practice, that this study will be a source to the future academic studies. In a shopping center with a broad program some field studies such as survey application, photography and video shooting, on side monitoring and examination, practical experience through emphaty (pretending someone disabled) have been carried out. The field studies on that method were carried out at different times on several days. The physical comfort criterias in a shared circulation spaces of a shopping mall were investigated with the standards and guidelines and each of these spaces were meticulously evaluated as subheadings in accordance with every principle of the universal design and comfort concept. Summary tables showing the universal design principles and the relevance of the physical comfort measurements to these universal design principles in studied spaces of the shopping mall, determinations obtained on experimentation are also shown by photos and drawings.And the studied shopping center has in general been concluded to have the necessary standards of the universal design concept. The shopping mall was in general evaluated as a positive shopping mall ,that's to say, being human focused heeding the comfort of the users, making the actions and movements of the users easier. However, it has been observed that precautions for blind are not adequate at the shopping center. It was determinated that some precautions are taken by some applications but these precautions are insufficient or incorrect. By evaluating survey data on studied fiels , Spss program and statistical data analysis have been hold and the survey results obtained are shown at the tables. As a result of the survey, the satisfaction and thoughts of the users about the shopping mall have been determined. The factors affecting the physical comfort awareness at the studied shopping mall having broad program have been explained by tables and improved statistical analysis. As a result of these analysis, the four dimensions affecting the physical comfort awareness (interior perception, lightning types, noise-sound, ventilation, smell and circulation) have been aroused.