Ortaokul yöneticilerinin kayırmacılık davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki

Abstract

Bu araştırmanın amacı, kamu ortaokullarında görevli okul yöneticilerinin kayırmacılık davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkiyi saptamaktır. Araştırmanın evrenini, 2016-2017 eğitim-öğretim yılında Diyarbakır İl merkezinde bulunan 64 ortaokul ve bu okullarda görevli 3403 öğretmen, örneklemini ise evrenden random yöntemi ile seçilen 22 ortaokul ve bu okullarda görevli 376 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada, Meriç ve Erdem (2012) tarafından geliştirilmiş olan `Okul Yönetiminde Kayırmacılık` ölçeği ile Meyer, Allen ve Smith (1993) tarafından geliştirilen Dağlı, Elçiçek ve Han (2017) tarafından Türkçeye uyarlanan `Örgütsel Bağlılık` ölçeği kullanılmıştır.`Okul Yönetiminde Kayırmacılık Ölçeği` dört boyut ve 25 maddeden oluşmaktadır. Bu boyutlar; `planlama`, `örgütleme`, `koordinasyon` ve `değerlendirme`dir. `Örgütsel Bağlılık Ölçeği` ise; `duygusal bağlılık`, `devam bağlılığı` ve `normatif bağlılık` olmak üzere 3 boyut ve 18 maddeden oluşmaktadır. Verilerin analizinde aritmetik ortalama, standart sapma, Mann Whitney U ve Kruskal- Wallis testi kullanılmıştır. Kayırmacılık ile örgütsel bağlılık davranışı arasındaki ilişkiler Sperman korelasyon katsayı kullanılarak incelenmiştir. Anlamlılık düzeyi 0,05 olarak alınmıştır. Araştırmada elde edilen bazı önemli bulgular aşağıda sıralanmıştır: Öğretmenler kayırmacılık ölçeğinin toplam ortalamasına ( =2.86) `Bazen` düzeyinde katılmışlardır. Öğretmenlerin algılarına göre kayırmacılık ile ilgili en yüksek ortalamaya sahip ilk üç madde sırasıyla; (1) `Öğretmenlerin haftalık ders programlarının hazırlanmasında ( =3,30; Bazen)`, (2) `Ders dağıtımının planlanmasında ( =3,12; Bazen)` ve (3) ` Öğretmenlerin şikâyetlerinin dikkate alınmasında ( =3,08; Bazen)`dır. En düşük ortalamaya sahip ilk üç madde ise sırasıyla; `(1) Öğretmenler arasında, memleketlerine göre ( =2,14; Nadiren)`, (2) ` Öğretmenlerin branşlarıyla ilgili ( =2,38; Nadiren)` ve (3) ` Öğretmenlerin cinsiyetleriyle ilgili ( =2,43; Nadiren)` dir. Öğretmenlerin `öğrenim durumlarına`, `cinsiyet`, `medeni durum`, `kıdem` ve `sendikaya` göre kayırmacılığa ilişkin algılarının anlamlı bir şekilde farklılaşmadığı saptanmıştır. Sadece, öğretmenlerin bulundukları `okulun büyüklüğüne` göre kayırmacılığa ilişkin algıları arasında tüm boyutlarda ve tüm ölçekte anlamlı fark saptanmıştır. Öğretmenler örgütsel bağlılık ölçeğinin toplam ortalamasına ( =2.89) `Kararsızım` düzeyinde katılmışlardır. Öğretmenlerin algılarına göre en yüksek ortalamaya sahip ilk üç madde sırasıyla; (1) `Şu anda bu okulda çalışıyor olmam, hem kendi isteğimden hem de şartların bunu gerektirmesindendir ( =3,69; Katılıyorum)`, (2) `Bu okulda çalışmaya devam etmek için yöneticilerime karşı bir minnet borcu/sorumluluk hissetmiyorum( =3,44; Katılıyorum)` ve (3)`Bu okuldan ayrılacak olsam, bunun olumsuz sonuçlarından biri de uygun alternatiflerin azlığı olurdu ( =3,26;Kararsızım)` dır. En düşük ortalamaya sahip ilk üç madde ise sırasıyla; (1) `Şu anda okulumdan ayrılacak olsam, hayatımda birçok şey alt üst olur ( =2,32; Katılmıyorum)`, (2) `Bu okuldaki insanlara karşı bir minnet borcu/sorumluluk hissettiğim için şu anda bu okuldan ayrılmam ( =2,46; Katılmıyorum)` ve (3) `Bu okula çok şey borçluyum( =2,46; Katılmıyorum)`dır. Öğretmenlerin `öğrenim durumlarına`, `cinsiyet`, `medeni durum`, `kıdem` ve `sendikaya` göre örgütsel bağlılığa ilişkin algılarının anlamlı bir şekilde farklılaşmadığı saptanmıştır. Sadece, öğretmenlerin bulundukları `okulun büyüklüğüne` göre örgütsel bağlılığa ilişkin algıları arasında tüm boyutlarda ve tüm ölçekte anlamlı fark saptanmıştır. Yöneticilerin kayırmacılık davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılık arasında orta düzeyde ve negatif yönlü ilişki (r = -.359, p < .01) olduğu, yöneticilerin kayırmacılık davranışları arttıkça öğretmenlerin örgütsel bağlılıklarının azaldığı saptanmıştır.

The aim of this study is to determine the relationship between the favouritism behaviours of secondary school administrators and organizational commitment of teachers. The research population consists of 3403 teachers from 64 secondary schools in the central district of Diyarbakir in the academic year of 2016-2017. The data collection instrument was applied to randomly selected 376 teachers from 22 schools. `Favoutism in the School Management Scale`, developed by Erdem and Meric (2012) and three dimensional `Organizational Commitment Scala`, developed by Meyer, Allen and Smith (1993) and adapted into Turkish by Dagli, Elcicek and Han (2017) were used in this research.`Favouritism in the School Management Scale` contains 4 dimensions (planning, organising, coordination and evaluation) and 25 items. `Organizational Commitment Scale` consists of 3 dimensions (affective commitment, normative commitment and continuance commitment) and 18 items. For the analysis of the data; mean scores, standard deviation, Mann Whitney U test and Kruskal Wallis test were used. The relationship between favouritism and organizational commitment behaviours were analysed by means of Spearman's rank correlation coefficient. The level of significance was 0.05. Some of the important findings were listed below:1. Teachers participated the overall mean of `Favouritism in the School Management Scale` at `sometimes` level. According to perceptions of teachers, the first three items which have the highest means at favouritism scale are : `(1) In the preparation of teachers' weekly lesson plan ( =3,30;Sometimes)`, `(2) In the planning of lesson dissemination( =3,12; Sometimes)`, `(3)Taking into consideration the complaints of teachers ( =3,08; Sometimes)`.2. No significant difference was detected with respect to the teachers' educational background, gender, marital status, professional experience and union on the perceptions of favouritism behaviours. Nevertheless, significant difference was found in all dimensions and throughout the whole scale of favouritism regarding to school size (the number of teachers) variable. 3. Teachers participated the overall mean of `Organizational Commitment Scale` at `neutral` level. According to teachers' perceptions, the first three items which have the highest means are: `(1) Right now, staying with my organization is a matter of necessity as much as desire ( =3,69; Participate)`, `(2) I do not believe that a person must always be loyal to his or her organization ( =3,44; Participate)`, (3) One of the few serious consequences of leaving this organization would be the scarcity of available alternatives ( =3,26; Neutral)`.4. No significant difference was detected with respect to the teachers' educational background, gender, marital status, professional experience and union on the perceptions of organizational commitment behaviours. Nevertheless, significant difference was found in all dimensions and throughout the whole scale of organizational commitment regarding to school size (the number of teachers) variable. 5. In the study, a moderate level of negatively significant relationship was found between favouritism behaviours of school administrators and organizational commitment of teachers. (r = -.359, p < .01). The more favouritism behaviours of school administrators are, the less organizatioal commitment of teachers are.