İlköğretim okullarının bürokratik yapıları ile öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme düzeyleri arasındaki ilişki: Malatya ili örneği

Abstract

Bu araştırmanın amacı, ilköğretim okullarında görevli öğretmenlerin, görev yaptıkları okulların bürokratik yapısına ilişkin algıları ile kendilerinin örgütsel sosyalleşmelerine ilişkin algılarını saptayıp, onların bu algıları arasında anlamlı bir ilişki olup olmadığını; ayrıca, algılarının cinsiyet, branş, kıdem ve okul büyüklüğü değişkenlerine göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemektir.Araştırma hem ilişkisel hem de tarama modelinde tasarlanmıştır. Araştırmanın evrenini, 2010-2011 eğitim-öğretim yılında Malatya ili merkezinde bulunan resmi ilköğretim okullarında görev yapan 3286 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini tabakalı-rastgele örnekleme yöntemine göre seçilen 398 öğretmen oluşturmuştur. Okullar büyüklüklerine göre (öğrenim gören öğrenci sayısı 1-500, 501-1000, 1001-1500, 1501 ve üstü olan okullar şeklinde) tabakalara ayrılmıştır. Araştırmanın verileri araştırmacı tarafından geliştirilen ?Örgütsel Sosyalleşme Ölçeği? ve Hoy ve Sweetland (2000) tarafından geliştirilen ?Okul Yapısının Etkililiği Ölçeği? ile toplanmıştır.Araştırmada elde edilen veriler analiz edilirken, öncelikle betimsel istatistik hesaplamaları yapılmıştır, öğretmenlerin algılarının cinsiyet ve branş değişkenlerine göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemek için t-testi, kıdem ve okul büyüklüğü değişkenlerine göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemek için ANOVA testi yapılmıştır. ANOVA testi sonucunda anlamlı farkın belirlendiği durumlarda, farkın hangi grup ya da gruplardan kaynaklandığını belirlemek için Scheffe ve Dunnet C testi uygulanmıştır. Ayrıca anlamlı farklılık bulunan gruplar için etki büyüklüğü eta-kare korelasyon katsayısı (?²) değerleri hesaplanmıştır.Yapılan betimsel istatistikler sonucunda, araştırmaya katılan öğretmenlerin, kendilerinin örgütsel sosyalleşme düzeylerini ?çok? olarak algıladıkları ve görev yaptıkları okulların bürokratik yapısını ?çoğunlukla? kolaylaştırıcı, ?nadiren? engelleyici olarak algıladıkları belirlenmiştir.Bağımsız değişkenler açısından yapılan analizler sonucunda, öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme düzeylerinin branş değişkenine göre anlamlı farklılık gösterdiği, sınıf öğretmenlerinin örgütsel sosyalleşme düzeylerinin daha yüksek olduğu ve branş değişkeninin örgütsel sosyalleşme üzerinde ?küçük? düzeyde bir etki büyüklüğüne (?²=.03) sahip olduğu bulunmuştur. Kıdem değişkenine göre öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme düzeylerinin anlamlı farklılık gösterdiği, kıdemi fazla olan öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme düzeylerinin daha yüksek olduğu ve kıdem değişkenin örgütsel sosyalleşme üzerinde ?orta? düzeyde etki büyüklüğüne (?²=.10) sahip olduğu bulunmuştur. Cinsiyet ve okul büyüklüğü değişkenlerine göre, öğretmenlerin örgütsel sosyalleşmelerine ilişkin algılarında anlamlı farklılık görülmemiştir.Öğretmenlerin okullarının bürokratik yapısına ilişkin algılarının, kıdem değişkenine göre anlamlı farklılık gösterdiği 21 yıl ve üstü kıdeme sahip öğretmenlerin okullarındaki bürokratik yapıyı 11-20 yıl kıdeme sahip öğretmenlerden daha kolaylaştırıcı algıladıkları görülmüştür. Kıdem değişkenin kolaylaştırıcı bürokrasi boyutu üzerinde küçük etki büyüklüğüne (?²=.04) sahip olduğu bulunmuştur. Cinsiyet, branş ve okul büyüklüğü değişkenlerine göre öğretmenlerin algılarında hem kolaylaştırıcı hem de engelleyici bürokrasi boyutlarında anlamlı bir farklılık görülmemiştir.Örgütsel sosyalleşme ile bürokratik yapı arasındaki ilişkiyi belirlemek üzere yapılan korelasyon analizi sonucunda, örgütsel sosyalleşme ile kolaylaştırıcı bürokrasi arasında pozitif yönde orta düzeyde, engelleyici bürokrasi ile arasında negatif yönde küçük düzeyde bir ilişki bulunmuştur.

This research aimed to determine whether there has been a meaningful relationship between the perceptions of elementary school teachers about their schools? bureaucratic structures and perceptions of them about their organizational socialization levels and also aimed to determine whether their perceptions changed according to the variables such as sex, teachers? subject, work experience and school size.This research was designed both in correlational and survey model. The population of the research comprises 3286 teachers working in the state elementary schools within the central district of Malatya province during the 2010-2011 educational year. The sample of this research included 398 elementary school teachers selected according to the stratified sampling method. Schools were layered according to their sizes. (The number of students in those schools 1-500, 501-1000, 1001-1500, 1501 and above) Necessary data for the research was gathered by using ?Organizational Socialization Scale? developed by the researcher and ?Enabling School Structure Scale? developed by Hoy and Sweetland (2000).While analysing the data gathered from the research, The SPSS (Statistical Package for Social Sciences) was used to analyze the data gathered by the research instruments. In order to determine whether or not there has been any difference among the teachers? perceptions according to sex and subject area variables, the t-test was used. On the other hand, variance analysis (One-Way ANOVA) has been used to determine whether there was any difference among the teachers? perceptions according to school size and work experience variables or not. At the end of the test where there have been meaningful differences, to determine the sources of this difference Scheffe and Dunnet C test were applied. Furthermore, when significant differences were found between groups, the effect size of the differences was tested using eta-square (?²) correlation coefficient.As a result of descriptive statistics, it was determined that teachers participating in that research have perceived their organizational socialization levels as ?high? and found the bureaucratic structure of their schools mostly as enabling and rarely as coercive.As a result of analyses related to the independent variables, it was found that the organizational socialization levels of teachers have changed significantly according to the subject area variable, the organizational socialization levels of class teachers are higher and the variable of subject area had a small effect size on organizational socialization (?²=.03). According to the work experience variable, organizational socialization levels of teachers changed significantly, teachers who have more working experience had a higher level of organizational socialization and work experience variable had an intermediate effect size (?²=.10). According to the sex and school size variables, there haven?t been found any meaningful differences among the organizational socialization perceptions of teachers.According to the working experience variable, it has been found out that teachers? perceptions of the bureaucratic structure of their schools have changed significantly only in the dimension of enabling bureaucracy, and teachers who have 21 years or above of working experience have perceived their schools? bureaucratic structure more enabling than the ones who have 11-20 years of working experience. It has been found that working experience variable had a small size effect (?²=.04) on the dimension of enabling bureaucracy. According to the sex, subject area and school size variables, there hasn?t been found any meaningful difference among the perceptions of teachers in the dimensions of both enabling and coercive bureaucracy.As a result of correlation analysis performed to determine the relationship between the bureaucratic structure of schools and teachers? organizational socialization, a positive intermediate relation has been found between organizational socialization and enabling bureaucracy and a negative small relation has been found between the organizational socialization and coercive bureaucracy.