fizik öğretmenlerinin zaman algıları ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Bu çalışmanın amacı fizik öğretmenlerinin zaman algıları ile tükenmişlik düzeyleriarasındaki ilişkinin bazı demografik değişkenler açısından araştırmaktır. Araştırmadatarama modellerinden ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın katılımcıgrubunu, Diyarbakır ili ve çevre ilçelerinde 2018-2019 eğitim-öğretim yılında hizmetveren 33 özel lise ve 30 devlet lisesinde çalışmakta olan, 97 erkek (%65,5) ile 51 kadın(%34,5) olmak üzere toplam 148 fizik öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmanınkatılımcıları basit tesadüfi örnekleme yöntemiyle belirlenmiştir. Fizik öğretmenlerininzaman algıları ile tükenmişlik düzeylerini bazı demografik özelliklere göre değerlendirmekiçin Kişisel Bilgi Formu, Zimbardo Zaman Algısı Envanteri ve Maslach TükenmişlikÖlçeği halinde üç veri toplama aracı kullanılmıştır. Verilerin analizinde SPSS 20 paketprogramı kullanılmıştır. Çalışma verilerinin normal dağılıma yakın bir durumu sağlayıpsağlamadığını belirlemek için Kolmogrov-Smirnov ve Shapiro-Wilk testleri ve verilerinanalizinde ikili gruplarda (cinsiyet, mezun olunan fakülte, çalışılan okul ve medeni durum)t-testi (Independent Sample T-Test), ikiden fazla grubun olduğu verilerde (mesleki kıdem,eğitim durumu ve çalışılan okul türü) gruplar arası karşılaştırmalarda ise ANOVA ile TukeyHSD testi kullanılmıştır. Fizik öğretmenlerinin zaman algılarına (geçmiş~olumlu,geçmiş~olumsuz, şimdi~hazcı, şimdi~kaderci ve gelecek) göre tükenmişlik düzeylerinin(duygusal tükenme, duyarsızlaşma, kişisel başarı) arasındaki ilişkinin incelenmesi için isekorelasyon analizi kullanılmıştır.Araştırma sonucunda katılımcı fizik öğretmenlerinin 'geçmişi olumsuz' ve 'şimdikikaderci' zaman algısı alt boyutları ile tükenmişliğin alt boyutlarından olan 'duygusaltükenme' ve 'duyarsızlaşma' arasında pozitif yönde anlamlı düzeyde bir korelasyonolduğu tespit edilmiştir. 'Gelecek' zaman algısı alt boyutunda tükenmişliğin 'duygusaltükenme' alt boyutu ile arasında negatif yönde anlamlı düzeyde , 'gelecek' ve 'geçmişiolumlu' zaman algıları alt boyutları ile tükenmişliğin 'kişisel başarı hissinde azalma' altboyutu arasında da negatif yönde anlamlı düzeyde bir korelasyon tespit edilmiştir.Araştırmanın demografik özelliklerinden mesleki kıdem değişkeninde 'geçmişi olumsuz'zaman algısı alt boyutunda `1-5 yıl (1)` kıdeme sahip fizik öğretmenleri ile 21 yıl ve dahafazla kıdeme sahip fizik öğretmenleri arasında 1-5 yıl kidemliler lehinde anlamlı birfarklılık görülmektedir. Ancak, diğer değişkenlerden cinsiyet, eğitim durumu, eğitim Vdurumu, mezun olunan fakülte, okul türü, çalışılan okul ve medeni durum arasında birfarklılık gözlenmemiştir.Zimbardo'ya göre, geleceğe yönelik programı ve hedefleri olan ve bu hedeflereulaşabilmek için bıkmadan çalışabilen, dinamik bir bakış açısına sahip ve geçmişihatırlarken mutlu olan uyumlu bireylerde tükenmişlik yaşanmamaktadır. Bu araştırmadaelde edilen bulgulara göre geçmişe karşı itici ve takıntılı bir tutum sergileyen ve karamsarbir kişilik durumuna sahip, şansa ve kadere yönelen, çaresiz bir ruh hali barındıran fiziköğretmenlerinde tükenmişliğin yaşanacağı sonucuna varılabilir.Türkiye'de zaman algısı ile ilgili yapılan araştırmalar oldukça sınırlıdır. Zaman algısı vetükenmişlik düzeyleri ilişkisi ile ilgili yapılan bir çalışmaya ise rastlanılmamıştır. Fiziköğretmenlerinin zaman algısı ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelendiği buçalışmaya benzer çalışmaların farklı branşlardaki öğretmenlerle de yapılması ilgilikonunun daha fazla anlaşılması açısından faydalı olabilir.Anahtar Kelimeler: Zimbardo Zaman Algısı Envanteri, Maslach Tükenmişlik Envanteri,Zaman algısı, Fizik öğretmenleri, Mesleki tükenmişlik

The aim of this study is to analyze the relationship between physics teachers' timeperceptions and burnout levels in terms of some demographic variables. In this research,relational screening model which is a type of survey model has been used. The participant groupof the study consisted of 148 physics teachers, 97 male (%65,5) and 51 female (%34,5), 33 ofwhom work in private high schools and 30 in public high schools serving in 2018‐2019 academicyear in Diyarbakır and surrounding districts.Participants of the study were determined by simple random sampling method. As the datacollection tools, Personal Information Form, Zimbardo Time Perception Inventory and MaslachBurnout Inventory were used to evaluate the time perception of physics teachers and theirburnout levels according to some demographic characteristics. The data collected were analyzedusing the package software of SPSS Kolmogorov‐Smirnov and Shapiro‐Wilk tests to determinewhether the study provided normalization. To analyze the data, t‐test was used in binary groups(gender, graduated faculty, school and marital status) and ANOVA and Tukey HSD tests were usedfor the comparison of groups with more than two groups (vocational seniority, educationalbackground and type of school). For analyzing the relation of time perception of physics teachers(past‐positive, past‐negative, now‐hedonist, now‐fatalist, and future) and level of burnout(emotional exhaustion, depersonalisation, personal success) correlation analysis was used.As a result of the research, it was found that there was a significant and positive correlationbetween subdimensions of participant physics teachers' `negative past` and `present fatalistic'time perception and subdimensions of burnout levels `emotional exhaustion` and`depersonalisation `. It was confirmed that there is a correlation which is negative andmeaningful level between 'future' and ' past‐positive' lower dimension of time perception and'decrease feeling in personal success' lower dimension of exhaustion.Professional seniority which is demographic characteristic of the research, between 1‐5 (1)years seniority physic teachers and 21 years seniority physic teachers, in 'past‐negative' lowerdimension of time perception, it is seen a meaningful difference on behalf of physic teacherswhich has 1‐5 years seniorities. But it wasn't seen a difference between other variables; gender,background education, faculty of graduation, type of school and marital status. According to VIIZimbardo, compatible individuals, who has a program for future and has objectives and whostudies insistently for achieving these objectives and has a dynamical perspective and gets happywhen remembers the past, do not experience exhaustion. According to the results of thisresearch, we can come to a conclusion that physic teachers, who show repellent and obsessedattitude to the past and has a pessimistic manner, seeking luck and destiny and has a desperatemood, can experience exhaustion.The researches about time perception are quite limited in Turkey. Nobody can run across astudy that shows the relation of time perception and level of exhaustion. It will be helpful forunderstanding the unit well if similar studies will be made on different branch teachers like thisstudy that analyze the relationship of time perception and level of exhaustion of physic teachers.Key words: Zimbardo Time Perception Inventory, Maslach exhaustion Inventory, Timeperception, Physic teachers, Occupational exhaustion.