Lise öğrencilerinin mesleki değerlerinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın iki temel amacı bulunmaktadır. Birincisi lise öğrencilerinin mesleki değerlerini belirlemeye yönelik geçerli ve güvenilir bir envanter geliştirmektir. İkincisi ise, lise öğrencilerinin mesleki değerlerinin çeşitli değişkenler açısından farklılık gösterip göstermediğini belirlemektir.Araştırmanın örneklemini Malatya il merkez sınırları içerisinde yer alan toplam 1292 lise öğrencisi oluşturmuştur. Araştırmanın birinci aşaması olan mesleki değer envanteri geliştirme süreci için 474 lise öğrencisine uygulama yapılmıştır. Araştırmanın ikinci aşaması olan lise öğrencilerinin mesleki değerlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi için 818 lise öğrencisine uygulama yapılmıştır.Araştırma kapsamında geliştirilen Mesleki Değer Envanteri'nin geçerlik ve güvenirliğine yönelik elde edilen bulgular sunulmuştur.Envanterin kapsam geçerliğine yönelik olarak, çeşitli üniversitelerdeki ilgili mesleki alanda görev yapan akademisyenlerden alt boyutların kapsam geçerliğine ilişkin görüşleri alınmıştır. Envanterin yapı geçerliğini belirlemek için açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi ile ortaya çıkan dokuz boyuta ilişkin en yüksek düzeyde uyum gösteren maddeler seçilmiştir. Açımlayıcı faktör analizi ile elde edilen dokuz faktörlü modelinin veriye uyumunun sağlanıp sağlanmadığını test etmek amacıyla doğrulayıcı faktör analizi uygulanmıştır. Dokuz faktörlü model için gizil değişkenlerin gözlenen değişkenleri açıklama durumuna ilişkin t değerlerinin .01 düzeyinde manidar olduğu ve gözlenen değişkenlerin hata varyanslarının çok yüksek olmadığı (.27 - .71) görülmüştür. Envanterin nihai formunda 35 madde yer almıştır. Envanter dokuz alt faktörden oluşmaktadır. Bu dokuz faktör; ?Maddi Kazanç?, ?Liderlik?, ?Özgürlük? , ?Yardım?, ?Fiziksel Özelliklerin Kullanımı?, ?İş Sağlığı?, ?Yaratıcılık?, Arkadaşlık? ve ?Ekip Çalışması? olarak adlandırılmıştır.Envanterde her alt boyutu için iç tutarlılık katsayısı olarak Cronbach alfa değerleri hesaplanmıştır. Bunun yanı sıra test tekrar test güvenirlik değerleri bir başka güvenirlik göstergesi olarak hesaplanmıştır. Envanterin Cronbach alfa değerleri 0,70 ile 0,83 arasında değerler almıştır. Nihai envanterin test tekrar test güvenirlik değerleri alt boyutlar için 0,61 ? 0,82 arasında hesaplanmıştır.Bulgular, bu araştırma kapsamında geliştirilen Mesleki Değer Envanteri'nin geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğunu ortaya koymaktadır.Bu araştırmanın ikinci aşamasını oluşturan lise öğrencilerinin mesleki değerlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesinde veriler analiz edilirken envanterden alınan puanlar üzerinden betimsel istatistik hesaplamaları yapılmıştır. Gruplar arasındaki farkların belirlenmesi amacıyla t-testi ve tek yönlü varyans analizi (One-Way ANOVA) yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda bazı değişkenlerin bazı boyutlarda bağımlı değişkene ilişkin varyaslarda her bir grup için eşit olmadığı görülmüştür. Bu nedenle varyansları homojen olmadığı durumlarda, ortalamalar arası karşılaştırmaları yapmak için ANOVA testinde ortalamalar arası karşılaştırmaları yapmak için ?Brown-Forsythe? testi yapılmış ve bu test sonucunda elde edilen ?F? değerleri kullanılmıştır. ANOVA testi sonucunda anlamlı farkın belirlendiği gruplarda, farkın hangi grup ya da gruplar arasında olduğunu tespit etmek amacıyla çoklu karşılaştırma testleri kullanılmıştır. Grup varyanslarının eşit dağıldığı durumlarda, ortalama puanların çoklu karşılaştırılmasında ?Scheffe? testi, grup varyanslarının eşit olmadığı durumlarda ise ?Dunnet-C? testi kullanılmıştır.Araştırma sonucunda öğrencilerin para, özgürlük, yardım, fiziksel özelliklerin kullanımı, iş sağlığı, yaratıcılık ve arkadaşlık mesleki değerlerinde çeşitli değişkenler açısından anlamlı farklılık göstermektedir.

This research has two main purposes. The first is to develop a valid and reliable inventory to determine the vocational values of high school students. The second is to determine whether there are differences between the various vocational value variables of high school students.Research was conducted in central city of Malatya and the sample of the study consisted of 1292 high school students. At the first stage of the research which is the development of vocational values inventory, it has been applied to 474 high school students. At the second stage of the research which is the examination of vocational value variables of high school students, it has been applied to 818.The research findings related to the validity and reliability of Vocational Value Inventory are presented.Views of professional academics working in the field in various universities were taken into consideration in the scope of sub-dimensions validity of the inventory. Exploratory and confirmatory factor analyses were conducted to determine the construct validity of the inventory. Nine dimensions were revealed with the confirmatory factor analysis. Confirmatory factor analysis was performed in order to test alignment of the data to the nine-factor model obtained by the exploratory factor analysis. It was observed that for the nine-factor model t values were significant at .01 level for the clarification of latent variables to the observed variables and the error variance of the observed variables are not too high (.27 - .71). 35 items took place in the final form of the inventory. Inventory consists of nine sub-dimensions. These nine sub-dimensions are named as