Ülkemizin doğu bölgesinde halk arasında kullanılan bazı yabani kekik türlerinin kimyasal ve biyolojik yönden incelenmesi

Abstract

Amaç: Labiatae familyasında yer almakta olan Laphanthus, Origanum, Salvia, Satureja, Thymus ve Ziziphora cinsleri Türkiye`de bir kısmı endemik olmak üzere oldukça zengin türler ile temsil edilmektedir. Türkiye'de halk arasında kekik ve çay olarak anılan bu bitkiler yıllardan bu yana ticari amaçla kullanılmaktadır. Ancak son yıllarda yapılan çalışmalar sonucunda tıbbi bitkiler olarak tedavi amaçlı da kullanılmaya başlanmıştır. Bu çerçevede bölgemizde yetişen L. turcicus, O. acutitens, O. munzurensis, O. onites, O. vulgare subsp. gracile, O. vulgare subsp. vulgare, S. absconditiflora, S. euphratica, S. avromanica, S. boissieri, S. hortensis, S. macrantha, T. cilicicus, Z. capitata ve Z. clinopodioides türlerinin kimyasal ve biyolojik yönden detaylı bir şekilde incelenmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Bu çalışmada halk arasında daha çok kekik ve çay olarak kullanılan 15 türün uçucu yağ ve etanol ekstreleri hazırlanarak antioksidan, antikolinesteraz, antitirozinaz ve antiüreaz enzim aktiviteleri araştırılmış ve ekstrelerin kimyasal profili GC-MS ve LC-MS/MS ile belirlenmiştir. Ayrıca hazırlanan ekstrelerin toksik ve sitotoksik etkileri MTT yöntemi ile belirlenmiştir. Bulgular: Farklı bölgelerden toplanan 15 tane bitki örneğinin uçucu yağ içeriği GC-MS/FID cihazı ile tespit edilmiştir. Çalışılan 15 örneğin uçucu yağının bileşimi %80,33 ile %97,54 arasında aydınlatılmıştır. LC-MS/MS sonuçlarına baktığımızda ise bazı türlerin özellikle rozmarinik asit bakımından oldukça zengin olduğu görülmektedir. Çalışılan türlerin genel olarak toprak üstü ekstrelerinin total fenolik ve flavonoit içerik bakımından toprak altı ekstrelerin daha zengin olduğu belirlenmiştir. Genel olarak çalışılan tüm örneklerin orta-yüksek derecede antioksidan potansiyele sahip olduğu belirlenmiştir. Sonuçlar bir bütün olarak değerlendirildiğinde standart galantamin düzeyinde asetil ve butiril-kolinesteraz enzim inhibe edici aktivite gösteren örnekler bulunduğu gibi genel olarak orta düzeyde antikolinesteraz gösterdikleri tespit edilmiştir. Türlerin antiüreaz ve antitirozinaz enzim aktivitelerinin ise düşük olduğu belirlenmiştir. Sonuç: Böylece halk arasında kekik ve çay olarak kullanılan 15 türün kimyasal içerikleri ve biyolojik aktiviteleri incelenerek sonuçlar bilim dünyasına kazandırılmıştır.

Aim: The Laphanthus, Origanum, Salvia, Satureja, Thymus and Ziziphora species in labiatae family are represented in Turkey with very rich species, some of which are endemic. These plants, called kekik among the people in Turkey, have been used for commercial purposes for many years. However, as a result of the studies carried out in recent years, it has also started to be used as medicinal plants for therapeutic purposes. In this context, it is aimed to examine the chemical and biological aspects of the L. turcicus, O. acutitens, O. munzurensis, O. onites, O. vulgare subsp. gracile, O. vulgare subsp. vulgare, S. absconditiflora, S. euphratica, S. avromanica, S. boissieri, S. hortensis, S. macrantha, T. cilicicus, Z. capitata ve Z. clinopodioides species grown in our region in detail.Material and Method: In this study, the essential oil and ethanol extracts of 15 species mostly used as oregano and tea were prepared and antioxidant, anticholinesterase, antithyrosinase and antiurease enzyme activities were investigated and chemical profile of the extracts were determined by GC-MS and LC-MS/MS. Furthermore, toxic and cytotoxic effects of the extracts were determined by MTT method.Results: Volatile oil content of 15 plant samples collected from different regions was determined by GC-MS/FID device. The composition of the essential oil of the 15 samples studied was illuminated between 80.33% and 97.54%. When we look at the LC-MS/MS results, it is observed that some species are very rich especially in terms of rosmarinic acid. The species studied are in general above the Earth than to be rich in terms of soil extracts total phenolic and flavonoid content of extract were determined. It has been determined that all the samples studied in general have medium and high antioxidant potential. When the results were evaluated as a whole, it was found that they showed moderate enzyme inhibition in general as well as examples of acetyl and butyril-cholinesterase enzyme inhibitory activity at standard galantamine levels. It was determined that the activity of the species antireazase and antitirozinase enzyme was low. Conclusion: Thus, the chemical contents and biological activities of 15 species used as thyme and tea among the public were examined and the results were gained to the scientific world.