Ortaokullarda katılımcı kültürün geliştirilmesi: Çok katmanlı okuryazarlık eğitimi

Abstract

Öğrencilerin etrafları yazılı, sesli, görsel formlardaki metinler ya da bu üç formun çeşitli biçimlerde bir arada kullanıldığı çok katmanlı metinlerle kuşatılmış durumdadır. Bunlardan bazıları basılıdır: resimlenmiş hikayeler, ders kitapları, posterler, gazete ve dergiler. Bazıları ise ekran temellidir: televizyon, video ve çeşitli biçimlerdeki çoklu ortam iletişim araçları... Günümüzde tek bir iletişim formunu kullanan metin neredeyse yok denecek kadar azdır. Bu az sayıdaki metin de ortaokul öğrencilerinin hayatlarından ziyade kütüphane raflarında yer almaktadır. Bunun anlamı, öğrencilerin günlük ya da akademik yaşantılarında anlam kurdukları bütün metinlerin yazının, sesin ve görsellerin çeşitli şekillerde bir araya getirilmiş hallerinden (çok katmanlı metinler) oluştuğudur. Öğrencilerin anlam kurdukları metinlerin büyük çoğunluğu çok katmanlı olmasına karşın, anlatma becerileri büyük oranda yalnızca sese ya da yalnızca yazıya dayalı iletişim becerilerine (yazma ve konuşma) odaklanmaktadır. Okullarda, görsellerin kendini ifade etme aracı olarak nasıl kullanılabileceği üzerinde durulmadığı gibi yazı, söz ve görselleri bir arada kullanabilen çok katmanlı metinlerin nasıl oluşturulabileceği üzerinde de durulmaz. Bu durum öğrencilerin etraflarını saran çok katmanlı metin kültürünün yalnızca tüketicisi olmaları, üreticisi olamamaları ile sonuçlanmaktadır. Buradan hareketle yapılan nitel çalışmada, bir model olarak doküman analizi modeli tercih edilmiştir. Çalışma alanını İlköğretim 5. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan `Birey ve Toplum` teması oluşturmaktadır. Çok katmanlı okuryazarlık eğitimi açısından incelenen temadaki metinlerin durumu sonuç bölümünde tartışılmıştır.

Students have been surrounded by multimodal texts in which written, audible and visual texts or all of these forms are used in various ways. Some of these are published: illustrated stories, course books, posters, newspapers and magazines. Some of them are screen-based: television, video and multimedia communicating tools in various ways. There is almost no text using only one communication form today. The ones doing so take their place in library shelves rather than lives of secondary school students. This means that all texts which students make sense out of in their daily or academic lives are composed of writings, audios and visuals combined in various ways (multimodal texts). Although majority of texts which students make sense out of are multimodal, students' narration skills focuses on their communication skills mainly based only on audio or writing (writing and speaking). At school, it is left out how visuals can be used as a tool for expressing self and how to build multimodal texts which can use writings, audios and visuals together. This results in that students become only a consumer, not a producer, of the culture of multimodal text surrounding them. In the qualitative study based on this, the document analysis method was preferred. The theme `Individual and Society` discussed in the Elementary 5th-grade Turkish course book constitutes the field of study. The status of the texts in the theme investigated in terms of multimodal literacy education is discussed in the conclusion section.