Resmi ve özel ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin proaktif davranış sergileme düzeyleri ile özyeterlik algıları arasındaki ilişkinin analizi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, resmi ve özel ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin proaktif davranış sergileme düzeyleri ile öğretmenlerin özyeterlik algıları arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini 2018-2019 eğitim-öğretim yılında Malatya ili Yeşilyurt ve Battalgazi ilçelerinde bulunan 51 resmi okuldan 1924, 22 özel okuldan 408 öğretmen olmak üzere toplam 2332 ortaokul öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmada küme örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Örneklem 422 öğretmenden oluşmaktadır. Veri toplama aracı olarak Tschannen-Moran ve Hoy (2001) tarafından geliştirilen ve Türkçeye Çapa, Çakıroğlu ve Sarıkaya (2005) tarafından uyarlanan `Öğretmen Özyeterlik Ölçeği`, Kanten (2012) tarafından literatürdeki dört ayrı çalışmadan (Marler, 2008; Yi, 2009; Bolino, 2009; Belschak ve Hartog, 2010) derlenerek Türkçe'ye uyarlanan `Proaktif Davranış Ölçeği` kullanılmıştır. Verilerin analizinde, resmi ve özel ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin proaktif davranış sergileme düzeyleri ile öğretmenlerin özyeterlik algı düzeylerini belirlemek için aritmetik ortalama ve standart sapma değerleri hesaplanmıştır. Araştırmada veriler normal dağılım göstermektedir. Resmi ve özel ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin proaktif davranış sergileme düzeyleri ile öğretmenlerin özyeterlik algılarının bazı bağımsız değişkenlere (cinsiyet, branş, mesleki kıdem, mezun olunan okul türü, en son bitirilen yükseköğretim programı) göre anlamlı farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla t testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA); aralarındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla Pearson korelasyon analizi yapılmıştır.Araştırmanın bulgularına göre, resmi ve özel ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin proaktif davranış sergileme düzeyleri ile özyeterlik algıları resmi okullarda `yüksek` düzeyde, özel okullarda `çok yüksek` düzeydedir. Ortaokul öğretmenlerinin proaktif davranış sergileme düzeyleri ve özyeterlik algıları okul türüne göre anlamlı farklılık göstermektedir. Bu farklılık özel okul lehinedir. Resmi ve özel ortaokul öğretmenlerinin proaktif davranış sergileme düzeyleri; cinsiyet, branş, mesleki kıdem, mezun olunan okul türü, en son bitirilen yüksek öğretim programı değişkenlerine göre anlamlı farklılık göstermemektedir. Resmi ve özel ortaokul öğretmenlerinin özyeterlik algıları; cinsiyet ve mesleki kıdem değişkenlerine göre anlamlı farklılık göstermemektedir. Branş değişkeni açısından Güzel sanatlar ve spor branşından öğretmenlerle, Matematik ve Fen branşından öğretmenlerinin arasında Güzel sanatlar ve spor branşından öğretmenler lehine anlamlı farklılık vardır. Mezun olunan okul türü değişkenine göre resmi ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin özyeterlik algıları arasında anlamlı farklılık vardır. Bu farklılık, resmi ortaokullarda görev yapan eğitim fakültesi mezunları lehinedir. Mezun olunan okul türü değişkenine göre, özel ortaokullarda görev yapan öğretmenler arasında anlamlı farklılık bulunmamıştır. Resmi ve özel ortaokullarda görev yapan öğretmenler arasında mezun olunan okul türü değişkeni açısından resmi ortaokullarda görev yapan öğretmenler lehine anlamlı farklılık bulunmuştur. Resmi ve özel ortaokul öğretmenlerinin proaktif davranış sergileme düzeyleri ile özyeterlik algıları arasında pozitif yönlü ve orta düzeyde anlamlı bir ilişki görülmüştür. Araştırmanın son bölümünde, ulaşılan sonuçlar dikkate alınarak çeşitli öneriler sunulmuştur. Anahtar Sözcükler: Proaktiflik, Proaktif Davranış, Özyeterlik, Öğretmen Özyeterlik Algısı.

The aim of this study is to determine the relationship between the level of proactive behavior of teachers working in public and private secondary schools and teachers' self-efficacy perception. Relational screening model was used in the study. The population of the study consisted of 2324 secondary school teachers, 1924 teachers from 51 official schools and 408 teachers from 22 private schools in Malatya-Büyükşehir Yeşilyurt and Battalgazi district centers in 2018-2019 academic year. The cluster sampling method was used in the study. The sample consisted of 422 teachers. `Teacher Self-Efficacy Scale` was developed by Tschannen-Moran and Hoy (2001) and adapted to Turkish by Çapa, Çakıroğlu and Sarıkaya (2005) used as a data collection tool and `Proactive Behavior Scale` was used which was adapted to Turkish and compiled by Kanten from four separate studies (Marler, 2008; Yi, 2009; Bolino, 2009; Belschak ve Hartog, 2010) in the literature. In the analysis of the data, arithmetic mean and standard deviation values were calculated to determine the levels of proactive behavior of teachers working in public and private secondary schools and self-efficacy levels of teachers. The data show normal distribution. T test, one way variance in order to determine whether the teachers' self-efficacy levels of teachers working in public and private secondary schools differ significantly according to some independent variables (gender, branch, professional seniority, graduated school type, recently completed higher education program) analysis (ANOVA); Pearson correlation analysis was performed to determine the relationship between them.According to the findings of the study, the level of proactive behaviors and self-efficacy of teachers working in public and private secondary schools were `high` in public school, `very high` in private schools. The level of Proactive behaviors of secondary school teachers and perceptions of self-efficacy vary significantly according to school type. This difference is in favor of the private school. Proactive behavior levels of formal and private secondary school teachers do not differ significantly according to their gender, branch, professional seniority, type of graduated school, and the recently completed higher education program variables. Self-efficacy perception of formal and private secondary school teachers; there is no significant difference between gender and professional seniority variables. In terms of the branch variable, there is a significant difference between the teachers of Fine Arts and Sports and the teachers of Mathematics and Science in favor of teachers from Fine Arts and Sports. According to the type of school type graduated, there is a significant difference between the perceptions of teachers working in official secondary schools. This difference is in favor of faculty of education graduated who work in official secondary schools. According to the type of school type graduated, significant difference wasn't found between the teachers working in private secondary schools. A significant difference was found in favor of teachers working in formal secondary schools in terms of the type of school graduates graduated from formal and private secondary schools. There was a positive and medium level significant relationship between self-efficacy perceptions and the level of proactive behavior of teachers of public and private secondary schools. In the last part of the study, various suggestions are presented considering the results obtained.Key Words: Proactivity, Proactive Behavior, Self-Efficacy, Teacher Self-Efficacy Perception.