Osmanlı kuruluş dönemi eğitim yatırımları ve politikaları: Bursa Edirne ve Gelibolu medreseleri örneği

Abstract

Bu çalışmada Osmanlı Devleti'nin kuruluş döneminde Bursa, Edirne ve Gelibolu'dafaaliyet gösteren medreseler için uyguladığı eğitim yatırımları ve politikalarının ortayaçıkarılması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda Osmanlı arşiv belgeleri taranmış, kroniklerincelenmiş minyatürler gün yüzüne çıkarılmıştır. Daha önce konuyla ilgili yapılançalışmalardan, doktora ve yüksek lisans tezlerinden istifade edilerek tezin gündemioluşturulmuştur. Yapılan araştırma sonucunda Osmanlı, Selçuklu Sünni İslam inancı eğitimgeleneğinden beslenerek bir eğitim sistemi uygulamaya çalışmıştır. Bu amaçla güçlü eğitimtecrübesi olan ilim merkezlerinden bir taraftan müderris talebinde bulunulmuş, diğer taraftano merkezlere eğitimini tamamlayıp eğitim kadrosunda yer alması için öğrencilergönderilmiştir.Orhan Gazi'nin 1331 İznik'te ilk medreseyi kurmasından sonra ülke topraklarınındeğişik yerlerinde medreseler faaliyet göstermiştir. Çalışma gündemini oluşturan şehirlerdeOsmanlı Bursa'da 21 medrese bir darüşşifa, Edirne 12 ve Gelibolu üç medrese kurmuştur. Adıgeçen şehirlerde medreselerde verilen eğitimin kalite ve sürekliliğini vakıf kurumuaracılığıyla vakfiye şartlarıyla sağlamıştır. Vâkıf, medrese kurup hem medresenin devamı içinhem de tüm medrese giderleri için akarlar vakfetmiştir. Bu sebeple yüzlerce yıl medreselerözgün eğitimi sürdürebilmiştir. Vakfiyelerde özellikle medreselerinin eğitim kadrolarında ehilkişilerin olmasına dikkat edilmiş, talebenin de derslerini aksatmaması şart koşulmuştur.Kütüphane ve eserler de medreseye vakfedilmiştir.Sonuç olarak Bursa, Edirne ve Gelibolu'nun da içinde bulunduğu kuruluş dönemiOsmanlı şehirleri bir ilim geleneğinin oluşmasına Fatih Sultan Mehmed'in 'Sahn-ı Seman'medresesini, Kanuni Sultan Süleyman'ın 'Süleymaniye' medresesini kurmasına zeminhazırlamıştır. Bu çalışma ile İstanbul'un fethine kadar Osmanlı Devleti'nin Sünni İslamgeleneğini oluşturduğu, tüm kamu ve özel kurumlara eleman yetiştirdiği sonraki yıllardasistemleştirilecek olan medrese geleneğinin tüm hazırlıklarının tamamlandığı bir süreci ortayakoymaktır.

In this study was aimed to find out the practiced education investments and politics inmadrasahs showing activities in Bursa, Edirne and Gelibolu in the Ottoman foundationperiod. For this aim, the documents of Ottoman archive were scanned, chronicles wereexamined and miniatures were brought to light. Agenda of the thesis was formed based onbenefiting from PhD and master dissertations, as well as earlier studies on this topic. In thisstudy it was understood that the Ottoman Empire practiced an education system utilizing theeducation tradition of the Seljuk Sunni Islamic idea. For this aim, on the one hand, mudarriswere demanded from education (ilim) centers having a strong education experience and on theother hand, students were sent to take part in these education centers after completing theireducations.After Orkhan Ghazi constituted the first madrasah in Iznik in 1331, madrasahs startedfunctioning in the different places of the country. In the cities mentioned in this study, theOttoman Empire founded twenty one madrasahs and one hospital (darüşşifa) in Bursa, twelvemadrasahs in Edirne and three madrasahs in Gelibolu. In these madrasahs, the quality andconsistency of education were provided by waqf conditions within the waqf foundation.Waqifs founded the madrasahs and endowed income both for the continuation of thesemadrasahs and for all the expenditures of madrasahs. That is why the madrasahs continuedtheir novel education tradition for hundreds of years. It was particularly noticed to havequalified persons in the education framework of madrasahs and also requested from studentsfor providing of continuance in courses. Library and works were endowed into madrasah bythe waqf.As a result, Ottoman cities of the foundation period such as Bursa, Edirne andGelibolu provided an education (ilim) tradition and an inspiration to the founding of themadrasah of `Sahn-ı Seman` by Sultan Mehmed II the Conqueror and `Süleymaniye` bySultan Süleyman I the Magnificent. With this study it was demonstrated that until theconquest of Istanbul, the Ottoman Empire completed its process of madrasah tradition, whichwould become systematic in the following years; these madrasahs also created the OttomanEmpire's Sunni Islamic tradition, and educated people for government and privatefoundations.