Salnamelere göre Denizli sancağı eğitim kurumları (1839 – 1923)

Abstract

ÖzetSalnamelere Göre Denizli Sancağı Eğitim Kurumları (1839-1923)Araştırma konusu, Salnamelere Göre Denizli Sancağı Eğitim Kurumlarıdır (1839–1923). Tanzimat'tan Cumhuriyetin ilanına kadar Denizli'deki eğitim, bilimsel veriler ışığında aktarılmaya çalışılmıştır. Devlet Arşivleri, Vilayet, Maarif ve İlmiye Salnameleri, Resmi Süreli Yayınlar, akademik makaleler, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi, yerel araştırmalar taranmıştır. Araştırmada belge tahlili, tarama ve sentez yöntemi kullanılmıştır.Amaç, önem, yöntem, evren, örneklem gibi araştırma öncesi yapılması gereken aşama aktarıldıktan sonra, arşiv ve salname tarzı veriler dışındaki kaynaklar taranarak işe başlanmıştır. Öncelikle Denizli'nin jeo-stratejik konumuna kısaca değinildikten sonra, tarihi süreçten modern Cumhuriyet'e kalan mirasa yer verilmiştir. Sıbyan Mektebi (Anaokulu) ile ilgili veriye ulaşılamadığı için ilgili gündeme yer verilememiştir. Osmanlı Devletindeki en yaygın eğitim kurumu olan medreselere yer verilmiştir. Denizli merkez ve kazalarındaki medreselerin sayısal anlamda çokluğu dikkat çekicidir. Başkent İstanbul merkezli ve taşradaki uygulamaları ilgilendiren ve şekillendiren ilk uygulamalardan biri Denizli Maarif Komisyonu, Üyelikleri ve Müfettişlerdir. Denizli merkez ve kazalarında eğitim uygulamalarını şekillendirecek bu komisyon, çoğu sancılı süreçleri içeren dönemlerde bile görevini yapmaya büyük gayret göstermiştir. Denizli merkezde modern anlamda ilk mektep 1883 yılında Denizli Mekteb-i İbdidaisi adıyla açılmış olup kaza ve köylerdeki ibdidai mekteplerinin açılması ve gelişmesi merkezdeki ibdidai mekteplerine paralel olarak devam etmiştir. Denizli sancağında 13 ibdidai mektebi mevcuttur. Denizli merkezde ilk rüşdiye mektebi 1871 yılında açılmıştır. Kazalardaki rüşdiye mekteplerinin açılması ve gelişmesi merkezdeki mekteplerle paralellik arz eder. Rüşdiye mekteplerinden biri, 1894 yılında Denizli İdadisi adını almıştır. İdadi mektebi sadece Denizli'dedir. 1899 depremi Denizli eğitim hayatına önemli bir darbe vurmuş, toparlanma zaman almıştır. Merkez ve kazalarındaki tüm ibdidai mektepleri, tüm rüşdiye mektepleri ile Denizli İdadisi ve Denizli Kız Rüşdiye Mektebi'nin idari yapısı, öğretmen, hizmetli kadrosu, öğrenci sayısı, gönderilen kitaplar ve farklı yıllardaki her türlü değişime yer verilmiştir.Denizli'de Gayrimüslim mektepleri ve kütüphanelerden de bahsedilmiştir. Sonuç olarak Denizli'nin 84 yıllık eğitim hayatı bilimsel verilerle aktarılmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: ibdidai, idadi, mektep, rüşdiye.

AbstractSanjak Denizli's Training Instutions According to Annuals (1839-1923)The subject of this research is Sanjak Denizli's Training Instutions According to Annuals (1839-1923). Education from announcement of Tanzimat to declaration of Republic at Denizli is emphasized elaborately in the light of scientific data. State archives, state and education annuals, offical timed publishings, Coincil of Higher Education Thesis Centre, academic articles, local researches have been scanned.In this research, document analysis, scanning and synthesis methods have been used.After objective, significance, method, universe, sampling processes that need to be done in preliminary stage of research were conveyed briefly, resources besides archive and annual data were scanned primarily. Initially, geo-strategic location of Denizli was mentioned and then the heritage, which came from historical period to modern republic, was adverted. Due to the fact that the data about Sıbyan Mektebi (pre -school) were not reached, the related subject could not been mentioned. However, medrese (Muslim theological), only and the most common education programme of Ottoman Empire was mentioned significantly. Numerical commonness of medreses (muslim theological) at Denizli province is remarkable.One of the first applications, concerned and formed applications that were based the capital Istanbul and its provinces was Denizli Education Comission, Memberships and Inspectorships. The comission which would form Denizli and its provinces education applications, made a considerable effort for its objectives even in the mostly agony periods.The first modern school named Denizli Mekteb-i İbdidaisi (Primary School) was opened up in 1883 and kept on paralel with established, developed at provinces and villages by depending on downtown primary schools (ibdidais).There have been thirteen ibdidai school at Sanjak Denizli. The very first Rüsdiye (Middle) Mektebi was founded in 1871. Being opened up ve developments in provinces show parralelism. One of the Rüsdiye school was named Denizli İdadisi (Senior High School) in 1894. Senior High School was only in Denizli. The 1899 earquake got a blow Denizli's education life; recovery took long time. Entire ibdidai and rüşdiye mektepleri at dowtown and provinces, stucture of Denizli İdadi (Senior High School) Mektebi and Denizli Kız Rüşdiye Mektebi (Girl's Middle School); number of teacher, janitor staff, student, books and changes in different years were mentioned. Non-muslim schools and libraries at Denizli were cited.In conclusion,Denizli's eighty-four years education life were stated diligently with scientific data. Keywords: ibdidai (primary school), idadi (high school) , rüşdiye (secendry school), school.