Ortaokul matematik öğretmenlerinin adaylık süreçlerinin farklı açılardan değerlendirilmesi

Abstract

Dünyanın farklı yerlerinde çok uzun zamandır uygulanan aday öğretmen yetiştirme sistemine ülkemizde 2016 yılında geçilmiştir. Bir öğretmenin meslek hayatındaki en önemli zaman olarak görülen öğretmenliğin ilk yıllarında, adayların gerek dünyada gerekse ülkemizde nasıl desteklendiğinin; nasıl ve ne kadar mesleki gelişim sağladıklarının bilinmesi başarılı matematik öğretmenleri yetiştirmek için önemli görülmektedir. Bu çalışmanın temel amacı, ülkemizdeki aday öğretmen yetiştirme sisteminin aday ortaokul matematik öğretmenlerine mesleki gelişim bağlamında matematiği öğretme bilgisi açısından neler kazandırdığını ortaya koymaktır. Bu amaçla nitel boyutu durum çalışması metodu, nicel boyutu betimsel tarama metotu olan, ancak nitel yönü daha baskın olan bir karma araştırma yürütülmüştür. Araştırmaya Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde aday matematik öğretmeni olarak görev yapan 82 öğretmen katılmıştır. Araştırmanın nitel verileri `www.adayplatformu.com` web sitesinde haftalık paylaşılan açık uçlu sorulardan, bu sorulara verilen cevapları derinleştirmek için web sitesinde oluşturulan senkron ve asenkron forumlardan, 10 aday matematik öğretmeni ve danışmanlarıyla, ayrıca Milli Eğitim Bakanlığı'ndan (MEB) üst düzey bir yetkili ile gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış mülakatlardan elde edilmiştir. Nicel veriler ise Kessels (2010) ve Wasserman'ın (2011) doktora tezlerinde kullandıkları anketler aracılığı ile toplanmıştır. Nitel veriler bir bütün olarak betimsel ve içerik analizi yöntemleri ile analiz edilmişken, nicel veriler için frekans analizi yapılmıştır. Nitel verilerin analizinde MAXQDA Analytics Pro 2018 programı kullanılmıştır. Nitel ve nicel verilerden elde edilen sonuçlar birlikte sunulmuş, sıklıkla katılımcı cevaplarından alıntılara yer verilmiştir. Araştırmanın sonucunda ülkemizdeki aday matematik öğretmenlerinin, matematiği öğretme bilgilerinden çok iletişim kurma, mesleki motivasyonun artışı gibi bazı kişisel özelliklerinin gelişmiş olduğu ortaya çıkmıştır. Gelişim sağlanan tüm alanlarda, bunun sadece sağlanan olanaklarla değil, diğer alanlardaki gelişim ve mücadele stratejileri ile sağlanmış olduğu araştırmanın bir diğer önemli bulgusudur. Ülkemizdeki aday öğretmen yetiştirme süreci sağladığı olanaklarla adayların alanı öğretme bilgisinden ziyade mevzuat bilgisi ve sınıf yönetimi bağlamında gelişimlerine katkıda bulunmuştur. Ayrıca adayların gerek matematiği öğretme bilgilerinin eksikliğinden kaynaklanan alana özgü, gerekse diğer aday öğretmenlerin de yaşayabileceği genel birçok zorlukla karşı karşıya geldikleri ortaya çıkmıştır. Bu zorluklardan ön plana çıkan bizzat aday öğretmen yetiştirme sürecinin kendisinden kaynaklanan zorluklar ile adayların danışman, yönetici, okuldaki diğer öğretmenlerle yaşadıkları mesleki etkileşim zorlukları ve matematiği öğretme bilgisinin eksikliğinden kaynaklanan zorluklar olmuştur. Araştırmanın bir diğer sonucu da adaylık sürecinde yeterince desteklenmemiş oldukları için adayların bu zorluklara karşı kendi mücadele stratejilerini geliştirmeleridir. Ancak bu mücadele stratejilerinin çoğunun da deneme yanılmalar gibi tecrübe ile yolunu bulan, çabasız stratejiler olduğunu görülmüştür. Kaldı ki katılımcıların büyük çoğunluğunun, dile getirdiği üzere ülkemizdeki aday öğretmen yetiştirme süreci aday ortaokul matematik öğretmenleri açısından bir eğitim sürecinden ziyade bir tecrübe kazanma süreci olmuştur. Bunun yanında aday matematik öğretmenlerini desteklemek konusunda yetersiz kalmıştır.Çalışmanın sonunda araştırma sonuçlarına dayalı olarak araştırmacılara ve adaylık sürecinin paydaşlarına bir takım önerilerde bulunulmuştur. Bunun yanında ülkemizin şartlarına uygun, mesleki gelişim odaklı bir aday öğretmen yetiştirme sistemine ilişkin bir çerçeve oluşturulmuş ve politikacılara önerilmiştir.

The induction program, which has been implemented for a long time in different parts of the world, was introduced in our country in 2016. In the first years of teaching, it is important to explore how the novice teachers are supported, and how much professional development they are provided both in the world and in our country.The main purpose of this study is to reveal what the induction program in our country provides novice teachers who will work in elementary schools in terms of teaching mathematics in the context of professional development. The research employs a mixed research design with more dominant qualitative part. Qualitative case study method and descriptive quantitative method were used. Eighty-two novice mathematics teachers working in Eastern and Southeastern Anatolia regions participated in the study. The qualitative data of the research consisted of open-ended questions shared weekly on the `www.adayplatformu.com` website and synchronous and asynchronous forums created to elaborate on the answers given to these questions. In addition, semi-structured interviews were conducted with 10 novice mathematics teachers and their supervisors, as well as a senior official from the Ministry of National Education. Quantitative data were collected through questionnaires used by Kessel (2010) and Wasserman (2011) in their doctoral dissertation. Qualitative data were analyzed by descriptive and content analysis methods and frequency analysis was performed for quantitative data. For the qualitative data analysis, MAXQDA Analytics Pro 2018 program was used. The results of qualitative and quantitative data were presented together and quotations from the participants' interviews were provided.The research shows that communication and professional motivation of the novice mathematics teachers in our country was more improved than their knowledge of teaching mathematics. This is not only related to the opportunities provided to them, but also to the strategies they have employed to overcome the challenges they have faced. The opportunities provided to the novice teachers within the process of induction program in our country improved their legislation knowledge and classroom management skills rather than knowledge of mathematics teaching.In addition, it was found out that the novice teachers faced many difficulties that are specific to the pedagogical content knowledge, as well as some common challenges that can also be experienced by other novice teachers. These difficulties were mainly due to the difficulties arising from the process of induction program, the teachers' interaction with their supervisors, principals and other teachers in the school and the lack of knowledge of how to teach mathematics. Therefore, teachers developed their own strategies to cope up with these difficulties because they were not supported sufficiently during the induction program. However, most of strategies they have employed based on methods such as like trial and error. Many participants defined the process as a route to gaining experience rather than an educational process. This shows that induction program in our country does not have adequate practices in place to support novice mathematics teachers. Some suggestions were made to the researchers and the stakeholders who oversee the induction program. In addition, a framework has been established and proposed to the policymakers to develop an effective induction program that focuses on professional development and that is also in accordance with the conditions of our country.