Kocaeli ili çayırova ilçesindeki serbest eczanelerden karşılanan valproik asit ve türevi ilaçların reçeteleme kaynaklı problemlerinin tespiti

Abstract

İlaçların yararları olduğu gibi uygun kullanılmadığında zararları da olabilmekte-dir. Reçetelerdeki hatalardan kaynaklı ilaç- ilaç etkileşimleri veya ilaç hastalık etkile-şimlerine sık rastlanmaktadır. Ülkemizde klinik eczacılık eğitimi ilaca bağlı hataların azaltılmasında eczacıyı bir adım daha öne taşımıştır. Kocaeli Çayırova ilçesindeki eczanelerin yaklaşık %23'ündan bir yıl boyunca (01/11/2018-01/11/2019 tarihleri arasında) karşılanmış olan valproat reçeteleri analiz edilerek ilaç etkileşimleri vb. ilaç reçetelenme hataları güncel literatür ışığında tespit edilerek gruplandırılmıştır. İstatis-tiksel analizler için SPSS 26 paket programı kullanılmıştır. Çalışmamızda `p<0.05 olasılık değeri` anlamlı değer olarak kabul edilmiştir. Çalışmada polifarmasinin yaş ile pozitif cinsiyet ile negatif anlamlı korelasyon gösterdiği saptanmıştır. VPA günlük toplam dozunun yaş grupları ve cinsiyete göre analizinden kadınlardaki geriatrik bi-reylere ait reçetelerin en riskli iken bunlardan sonra yine kadınlardaki çocuk grubu-nun risk altında olabileceği düşünülmektedir. VPA reçetelerimizin birçok ilaç kulla-nım hatası risk faktörü taşıdığı görülmüştür. Örneğin reçete hatalarından etkileşim açısından değerlendirildiğinde Çalışmamamızda VPA ile 16 reçetede lamotrijin, 17 reçetede karbamazepin kullanıldığı saptanmıştır. 390 reçete yaşlarına göre gruplandı-rılmıştır. Yaş grupları ve cinsiyete göre ortalama VPA günlük dozu doktora gitme sıklığı analizine göre kadın çocuk ve kadın geriatrik gruplarının reçeteleme hataları açısından daha risk altında olduğu düşünülmektedir (p ≤ 0,001). Reçete tarihi, reçete-deki kutu sayısı, reçetelik uyunç, son 1 yılda doktora gitme sayısı ve yazılan VPA sayısı, yıllık uyunç parametrelerinin reçeteyi karşılayan eczacının klinik eczacı olma-sına göre farklılık göstermektedir. VPA reçetelerindeki uyunç ve hata riski klinik eczacıdan karşılanan reçetelerde daha fazladır denebilir. Günlük toplam doz, polifarmasi, son 1 yılda doktora gitme sayısı ve reçetelenen VPA reçetesi, tek seferlik doz, yıllık uyunç parametrelerin hastanın yaş durumuna göre farklılık göstermektedir. Ça-lışmada ketiapin, levetirasetam, risperidon çalışmada VPA ile beraber en fazla kulla-nılan ilk 3 ilaç olarak saptanmıştır. Bu verilerin reçeteleyenler ve reçete karşılayan klinik eczacılar tarafından dikkate alınmasının VPA kullanan hastaların yararına ola-cağı düşünülmektedir. Çalışmamızın VPA gibi diğer ilaç gruplarındaki ilaç hatalarını azaltmaya dönük değerlendirmelere de katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Ancak bunun reçeteleyenlerin dikkatine sunulmasının gerektiği ve zorluğu bilinmektedir. Bu nedenle klinik eczacıların ilaç konusunda ülkemizde daha çok söz sahibi olması gerektiği düşünülmektedir.Anahtar Sözcükler: ilaç etkileşimleri, klinik eczacı, reçete hataları, serbest eczane, valproat

The drugs have both benefits and harms. Because of prescription errors drug-drug or drug-disease interactions are very commonly seen. In our country the pharmacists got a step ahead in decreasing errors due to drugs by the help of clinical pharmacy education. The valproate prescriptions that were seen by pharmacists for 1 year (01/11/2018- 01/11/2019) in 23% of pharmacies of Çayırova district of Kocaeli were analyzed and grouped according to prescribing errors as drug interactions etc. by the help of update literature. SPSS 26 program was used for statistical analysis. `p<0.05 probability value` is accepted statistically significant. We found that polypharmacy has a positive correlation with age and negative correlation with gender. The analysis of VPA daily total dose according to age and gender showed that the higher risk was with women in geriatric patients and it was thought the second risk group was chil-dren whom were considered in women group population. We saw that VPA prescrip-tions have many administration errors which could be risk factors. In 16 prescriptions lamotrigine and in 17 prescriptions carbamazepine was prescribed together with VPA. 390 prescriptions were grouped according to age. The average daily dose of VPA according to age groups and sex was found to be at higher risk for prescribing errors in female child and female geriatric groups according to the frequency of doc-tor visits (p≤0.001). Prescription date, box number per prescription, prescription suit-ability, physician visit number per last year, VPA including prescription among total prescriptions per last year, yearly prescription suitability parameters differs if the pharmacist is clinical pharmacist. We can say that the suitability and error risk is higher in VPA prescriptions if the pharmacist is clinical pharmacist. Daily total dose, polypharmacy, the number of physician visit per last year, VPA including prescrip-tions among total prescriptions per last year, dose per each time, yearly suitability parameters change according to age of the patients. It was found that quetiapine, le-vetiracetam, risperidone were the first three drugs prescribed together with VPA. It is thought that these data will be helpful for VPA prescribing physician and clinical pharmacists to be considered in professional life. We think that our study will provide a decrease the drug errors in the drug groups as VPA. It is difficult to attract attention of drug prescribers who are physicians, so it is thought that clinical pharmacists need to have more potency on drug issues in our country.Key Words: clinical pharmacist, community pharmacy, drug interacations, medica-tion errors, valproat