İslam Hukukunda istihâle ve hükümleri

Abstract

İnsanların yaşamlarını sürdürmeleri için gerekli olan gıda ve ilaç gibi maddeler doğal biçimde ancak %20 nispetinde üretilebilmekte iken aradaki gıda ve ilaç açığı, sanayi tipi üretim ile kapatılabilmektedir. Sanayi tipi gıda üretimi, GDO'lu (Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar) ürünleri, sanayi tipi ilaçlar ise kimyasal ilaçları karşımıza çıkarmıştır. Netice itibariyle sekiz bin çeşit katkı maddesi ile karşı karşıya gelinmiştir. Baş döndürücü bir hızla çoğalmakta olan bu maddeler karşısında hangi maddenin helal, hangisinin haram olduğu, hangisinin ana maddesinin ne olduğu, bunların nasıl bir dönüşüm ve değişime uğradığı gibi mevzularını tespit işi hayli karışık bir hal almıştır. Bunun yanında bazı ülkelerde su kaynaklarının kıt olması, küresel ısınma gibi sebeplerle suyun daha verimli kullanılmasını ve arıtılmasını gerektirmektedir. Bu meseleyi çözebilmek için fıkıh kitaplarımızdaki `İstihâle` kavramını ve çerçevesini iyi anlamak ve yorumlamak lazımdır. Fıkıh kitaplarında zikredilen şarabın sirkeye dönüşmesi, merkebin veya köpeğin tuz gölüne düşerek tuz olması, pis yağdan sabun yapılması, gübrenin yanarak kül olması, misk geyiğinin kanının miske karışması, topraklaşma gibi misaller istihâle ile alakalı geçmişten günümüze tartışılan meselelerdendir. Günümüzde kullanılan gıda katkı maddeleri, GDO'lu ürünler, su arıtma, hayvan yemleri, alkolün gıda, ilaç ve kozmetikte kullanımı gibi meseleler, klasik fıkıh kitaplarımızdaki istihâle konusuna kıyas edilerek çözüm yolları aranmıştır.

In order to maintain their lives, people consume 20% of their food and medicine on naturally basis, the rest is produced in the industry. Industrial food production resulted in products with GMO (Genetically Modified Organisms) and industrial medicine resulted in chemical medications. As a result, eight thousand types of additives is recognized.With these substances increasing in number rapidly, the issue of determining whether the product is halal or not, which main ingredients are used, which chemical reaction they are exposed to, has been quite confusing. What's more, in some countries, the water is required to be purified and used properly due to the global warming. In order to understand this matter, the concept of the word Istihalah needs to be well interpreted and observed. In the Fikh literature there are some issues that require more and deeper discussion such as: the wine turning to vinegar, a dog that falls in to the salt lake becoming salt, a soap being made out of waste oil, burning fertilizer becoming ash, and concepts like soiled up. The issues such as food additives, GMOs, water purification, fodder, alcohol use in foods, medicine and cosmetics have been compared with Istihalah in classical Islamic sources, whereas solutions are proposed.